Biraz önce okumasını bitirdiğim aşağıdaki çalışma da maalesef yine Google da buldum. Önce bi direndim. Hayır dedim kendi kendime okumayayım bunu. İşi gücü bırakıp Ege Üniversitesine gideyim. Kütüphanenin önünde istişareye yatayım. Hoop bilgiler kafama akıversin. Koskoca kütüphane. Ne bilimsel çalışmalar var kim bilir? Bir de fotoğraf çektiririm önünde. Biter gider. Google da neymiş öyle
Neyse efendim arkadaşımızı kızdırmışız biraz. Eh ne yapalım eğlenmek bizim de hakkımız. Olacak o kadar. Neyse biz konumuza dönelim. Sabahın kör şafağında çoğunuz uyumuşken yine çoğunuzun okumayacağı bu çalışmayı neden okudum? anlatayım efendim. Ama önce kaynağı belirtelim. Aslında bunu başından yapmak lazımdı. Ancak o zaman da yazı sürekli referans vermeyle geçecekti o yüzden yazmıyordum. Artık yazalım. Çalışma şu;
PALEOCOĞRAFİK – JEOARKEOLOJİK BULGULAR IŞIĞINDA
PATARA APOLLON TAPINAĞI’NIN YERİNİN TARTIŞILMASI:
Ertuğ ÖNER
Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü, 35100 Bornova, İzmir
ertug.oner@ege.edu.tr
Hüsna AKBULUT
Ege Coğrafya Dergisi, 24/2 (2015), 69-106, İzmir
Aegean Geographical Journal, 24/2 (2015), 69-106, Izmir—TURKEY
PALEOCOĞRAFİK – JEOARKEOLOJİK BULGULAR IŞIĞINDA
PATARA APOLLON TAPINAĞI’NIN YERİNİN TARTIŞILMASI:
Patara Apollon Tapınağı Kısık Boğazı’nda mıydı?
(Eşen Ovası – MUĞLA/ANTALYA)
Yazının önemi şurada. Aynı Patara'nın ikinci fenerinin kayıp olduğu gibi Apollon tapınağı da kayıp ! Oysa her ikisi de yazılı metinlerde geçiyor. Yukarıdaki metin, Kayıp Apollon tapınağının yeri ile ilgili PALEOCOĞRAFİK – JEOARKEOLOJİK yaklaşımlar ile yapılmış bilimsel bir çalışma. Bizim gibi üç kuruşluk denizcili bilgisi ile değil , Bir bilimsel branş ışığında yaklaşımlarda bulunuyor.
Bu çalışmayı iki neden ile önemsiyorum. Birincisi bir bilimsel yöntem ile kayıp bir yapıyı arıyor. Ben de denizcilik bilgileri doğrultusunda kayıp fenerin nerede olduğunu bulmaya çalışıyorum. Elbette bilimsel bir iddiamız yok. Hepi topu Patara açığına demir attığımzda ikinci fener de şuradaydı filan diye muhabbet edeceğiz işte. Ancak yöntem önemli. O yüzden bilimsel yaklaşımı da görmüş, öğrenmiş oluyoruz.
Şimidi bu bilim insanları ne yapmışlar? Tam da Xanthos nehrinin ovaya açıldığı dar boğazda bulunan bir yapının bulunamayan Apollon tapınağına ait olup olmadığını incelemişler. Kemerli bir köprü yapısında olan bu yapının hangi amaçla kullanıldığını anlamak için de PALEOCOĞRAFİK – JEOARKEOLOJİK bilim dallarını kullanarak o dönemdeki coğrafyayı belirleyerek Tapınağın yeri ile ilgili yorumlar yapmışlar. Yani o dönemde nehrin nereden aktığını bulmaya çalışmışlar. Bulmuşlar da zaten.
Ben de bu okumalar sonucunda benzer bir çıkarım yapıyorum. O zamanlar Xanthos nehri , ovaya aynı yerden giriş yapıyormuş ancak daha batıdan denize akmaktaymış. Aksi halde Patara limanı çok öncelerden kum ile kaplanmış olurdu. Şimdi kayıp Apollon tapınağından tekrar bizi daha çok ilgilendiren kayıp fenerimize geri dönelim.
Yazıtta açıkça iki fener yapıldığı yazıyor. Pharos (fener) ve antipharos yani karşı fener! Arkeologlar bu karşı fenerin Patara liman girişinin diğer ucu olarak düşünmüşler.
Ben ise Patara'da da Knidos , Phaselis gibi antik limanlarda olduğu gibi bir askeri liman olması gerektiğini düşünüyorum. Nitekim Strabon 'un Patara da Romalıların 50 Suriye savaş gemisini yakarak batırdıklarını yazdığını da biliyoruz.
Şimdi bir ikinci liman olması gerektiğini neden düşünüyoruz? Patara limanının yapısını arkeolojik çalışmalar sonrası çıkan haritalardan biliyoruz. Eh savaş gemilerinin de enini boyunu biliyoruz. Üstelik bu savaş gemilerinin çıkartma gemisi gibi kullanıldığını , kumsalların da günümüzden farklı olarak liman olarak kullanıldığını da biliyoruz.
50 Suriye gemisinin Patara limanına sığması mümkün değil. BUnu da denizcilik bilgimiz ile biliyoruz. Kumsal limanların tam da nehir çıkışlarında yapıldığını da biliyoruz. Ancak bu kumsalın derinliğinin de gemilerin kıçlarını yüzer halde kalması için zemininin açısının yani eğiminin ne olması gerektiğini de biliyoruz.
Kumsalın da korunaklı bir kumsal olması gerektiğini biliyoruz. Şİmdi Xanthos nehrinin antik çağlarda nereden denize deşjarj olduğunu bulur isek ikinci limanın da yerini bulmuş olacağız efendim. Derdimiz bu. O yüzden bu bilimsel çalışmaları okuyoruz. Bu çalışmalar o dönem ki coğrafik yapıyı ortaya koyuyor çünkü.
Ben ikinci fenerin ikinci limanı gösterdiğini düşünüyorum. Limanı bulursak feneri de buluruz. Feneri bulursak rotalar ile ilgili daha çok bilgimiz olur. Bu rotalar sayesinde diğer antik şehirlerin fenerlerini de buluruz. Olympos antik limanının, Phaselis antik limanının fenerlerini de buluruz o zaman!
Şİmdi güncel bilgi ve okumalardan bu fenerin yüksekliğini ve yaklaşık 5 ila 6 deniz mili uzaktan seçilebileceğini de tahmin etmiştik. Bölgede kurulu hali hazırdaki modern fenerler 9 milden seçiliyor.
Yine arkeologların aksine ben ikinci fenerin asla bilinen Patara limanında olmadığını düşünüyorum . Bakınız neden? Fener gibi zaten zor yapılan bir binanın ikincisinin birincisinin çok yakınına yapılmasının bir anlamı yok. BUgün dahi böyle bir örnek yok. Kaldı ki mevcut fener öyle mükemmel yerleştirilmiş ki PAtara ilmanına girişi hem batıdan hem de doğudan gelenlere mükemmel bir şekilde gösteriyor. Yani hemen limanın diğer ucunda bir fenere gerek yok!
İkinci yani karşı fener(anti pharos) bu duumda mevcut Patara fenerine en yakın 6 mil en uzak 7 mil aralığında olmalı.
Şimdi bu durumda neden karşı fener denilmiş? Yani neden diğer fener denmiyor? Ya da neden fenerin yeri tam tarif edilmemiş? Nedeni bence bugün olduğu gibi. Çünkü bu fener askeri limanı göstermekte idi ve mümkün olduğunca gizliliğinin korunması gerekmekteydi. Yani bu fener bence dost askeri gemiler için yakılıyor olmalı ve diğer zamanlarda kullanılmıyor olmalı limanın ve limandaki savaş gemilerinin güvenliği açısından.
O yüzden de yeri açık açık yazmıyor bence. Ancak "karşı " kelimesi kullanıldığına göre bu sözcüğe göre hareket etmeli. Sağ sol gibi, iskele-sancak gibi. Pharos antipharos.
Şimdi mevcut feneri nerede? Kumsalın doğu ucunda. Doğu Batı! Yani antipharos mevcut fenerin batısında olmalı. Ne kadar batısında? Tam 7 mil Batısında !
İstermisiniz Xanthos nehri de tam bu mesafeden denize akıyor olsun? İşte o zaman limanı bulduk demektir.
Yani Xanthos nehrinin
Gönderen