Aali abinin maliyet hesaplarına katılıyorum genelde yaşadıklarımla örtüşüyor.Örtüşmeyen yönlerinden ve damdan düşen olarak bazı yaşanmışlıklardan bahsetmek istiyorum.Aluminyum alaşım teknede maliyeti arttıran temel unsur işçilik ama salt o değil.Yüksek maliyetin nedeni 2 temel grupta incelenebilir.
1-levha ve kaynaktaki maliyet
Aluminyum alaşım kaynağındaki zorluk herkesin ortak fikri.Ben study planı aldığımda karar aşamasında üç temel adım attım
a)Aali abiye İstanbula gidip plandan nasıl tekne yapılır diye sordum.
Jig nasıl kurulur onu bile bilmiyordum. Ogün bana tam bir gününü ayırdı,ilerliyen zamanda olayın dozu ''nereden çıktı bu adam''dedirtecek düzeye çıktı.Aali abi'nin İzmir'li sapığı gibiydim.Abartmadan söylüyorum Aali abi'nin motivasyonu ve teknik bilgi paylaşımı olmasaydı Çağla bitmezdi yada böyle bitmezdi. Ayrıca Cem abi(Gür),Merem,Ömer(Kırcal),Erol abi(Şar),Ercan hoca da tacizlerden fazlasıyla nasibini aldı.Tire küçük sanayisindeki esnafıda sayarsak Çağla tam bir komün ürünü oldu.
b)Aluminyum tekne yapımıyla ve elektrik sistemiyle ilgili yerli döküman olmadığı için 7-8 yüz sayfa çeviri yapmam gerekti
c)Aluminyum kaynak kursuna gittim.Kurstan sonra tekneyi yapacağım arkadaşıma ait fabrikada çok yetenekli genç bir kaynak ustası ile çalışmaya başladık.O bana kaynak yapmanın inceliklerini öğretti ben ona aluminyum alaşım kaynak özelliklerini anlattım.Yaptığımız parçaları kopma çekme testi yapan lisanslı bir yere götürdüm sonuçlar olumlu olunca vira dedik.Yapım sürecinde de ara sıra parçaları hastahaneye götürüp röntgenlerini çektim,gözenek kontrolü yaptım.
Marin aluminyum alaşım(almg4.5)da işçilik maliyetinin çok yüksek olması kaynak özelliklerinde.Aluminyum alaşım levhalar atmosferle karşılaştığında üzerlerinde eloksal olarak adlandırılan bir tabaka oluşuyor(eloksal kaplama ile karıştırmamak lazım).Bu tabaka aslında aluminyumun korozyonu ve metali dış etkilerden koruyan bir tabaka.Bu tabakanın erime ısısı 2000 derece civarında aluminyumunki ise 600 derece civarında.Eğer kaynağa başlamadan bu eloksal tabakasını kaldırmazsanız kaynak havuzunda 2000 dereceyi aşmanız gerekiyorki kaynak başlasın.Ancak alttaki 600 derecede eriyen aluminyum alaşım için bu ısı çok yüksek geliyor ve aluminyum levha deforme oluyor.Kaynağa başlamadan önce krom tel fırça ile bu tabakanın kaldırılması gerekiyor.Ancak bu da yetmiyor.Eğer 7.5 cm den uzun kaynak yaparsanız ısıyı yine yükseltiyorsunuz ve yine deformasyon oluyor.Sonuçta işlem şöyle;teknenin baş kısmında kaynak ağzı aç,krom tel fırça ile eloksalı kaldır,gözenek için asetonla temizle hiç vakit kaybetme 7.5 cm kaynak yap.Kıça geç aynı işlemi tekrarla ve başa geç bitim noktasından aynı işlemlere devam et. İç dış yüzlerce metre bu işlemi yapıyorsunuz.İlave handikaplardan biride aluminyum alaşımı kaynak havuzunda oluşan toksik gaz.Tüm bunlar bir araya gelince işçilik maliyeti yükseliyor.Hem zaman olarak uzun hem usta yövmiyesi olarak.Yurt dışında aluminyum kaynak ustasının normal kaynak ustasına göre 3 kat fazla yövmiyesinin olduğunu duymuştum.
Kaynak dışında malzeme farkıda maliyeti etkiliyor.Marin aluminyum sertifikalı ise 25 tl/kg.civarında.Saç ise 2.5 tl/kg yani 10 kat fark var.Toplamda 3 ton aluminyum alaşım levha,L profi,boru kullanıldı.Van de stadt salmaya 5050 kg kurşun vermişti.Saç olsaydı 9 ton malzeme gidecekti ancak salmada kurşun 3800 olacaktı. Yani kullanılan malzemede de maliyet açılıyor.Belki ufak fark ama AlMg 4.5 kaynak teli de saç kaynak telinden çok daha pahalı.
2-farklı metal korozyonunu önlemek ve elektrik sistemi için yapılan işlemler
Saç ve polyestere göre(daha önce kalıptan 9.30 polyester yelkenli yapmıştım ve herşey çok daha kolaydı)maliyeti arttıran bir diğer unsur metal teknelerdeki''farklı metal temas korozyonu''nu önlemek adına yapılan işçilik ve malzeme maliyetidir.Güvertede ve içeridemontajda kullanılan yüzlerce vida için aluminyumdaki deliklere pabuçlu derlin burçlar hazırlandı ve vida somun sonra takıldı.
Elektrik sisteminide özetliyecek olursak''flying electrical system''uygulanıyor.Tüm hedef organlara(pompa, lamba,kalorifer akla ne gelirse)kablolar enerji kaynağından (akü,redresör,güneş-rüzgar enerji,jeneratör vb)(+) ve (-) ayrı ayrı gidip geliyor.Yani hiçbiryerde eksileri toplama,kısa yol yapma vb uygulanmıyor.marin kablo maliyeti neredeyse iki katına çıkıyor.Hele kablo uzadıkça ve kalınlığı arttıkçatotalde ciddi bir fark çıkıyor.Ercan hoca kabloları mesafe amper hesabında verilenden %40 daha kalın istiyordu,kablo dedikçe yüreğim eriyordu.
Bundan sonrası iyi bir kabuk yaptıysanız diğer yapı malzemeleriyle üç aşağı beş yukarı aynı.Boya macun konusu göreceli.Ben fizibilite yaparken bu plana jotun 600 kg,international 800 kg macun gider,daha önceki deneyimlerimizden çıkıyor bu rakam demişlerdi.Çağlada toplam 120 kg macun kullanıldı borda ve güvertelerde.Bununda 1/3 ü takozlamada gitti zaten.
Bu aşamadan sonraki maliyet tamamen donatana bağlı.Bu rakam minumumda da tutulabilir,minumumun 5 katına da çıkılabilir.
Form konusuna gelince;Çağla da yapılabilecek en riskli,maliyetli ve zor yolu ,''raund bilge''form seçtim.Bu sadece güzel göründüğü için değildi elbette.Bu seçimden pişman oldummu?değermiydi?gerçekten çok emin değilim.Şu anki formunu çok seviyorum tek emin olduğum o. Levhalara o formu verebilmek için önce ingiliz tekerleği yapmam gerekti.Hazıladığım levhaları postaların üstüne oturttuğumda hiç zorlanmamam gerekiyordu.Aksi halde levhayı orasından burasından germek itmek ,mengeneyle sıkıştırarak kaynatmak istemiyordum.Bu durumda kaynak üzerinde tansiyon oluşacaktı ve riskli bir kaynak olacaktı.Tüm süreçler içinde en sancılı kısım buydu.Zaman işçilik ve maliyeti etkileyen bir süreçti ayrıca.Aali abinin bahsettiği durum radius chain yani tek radiuslu yapı sanırım.Yani tek radius var,levhayı biraz hırpalayıp çekip büküp birazda mengeneyle tutturup sonuç alınabilir belki,bilmiyorum.Ama raund bilge formda bunu yapmak mümkün değil.İngiliz tekerleğindeki uzun uğraşlar sonrası hazırlanan levha postalara oturtulup hiç zorlamadan puntalanır.Yani kısacası seri imalat için çok zor bir yötem.Bu nedenlemetal teknelerin seri imalatında radius chain veya multi chain kullanılıyor diye düşünüyorum.
Suda hangisi daha iyi?Bunu yanıtlayabilecek teorik ve pratik donanımım yok.Ama çok çeneli yapılar tekne formu olarak daha uygun olsaydı su yüzeyinde çok zaman geçiren yunuslarda evrimleşirlerken köşeli hale gelirlerdi diye düşünüyorum. ;)Şaka bir yana seri aluminyum tekne denince ilk akla gelenlerden alubat prestij modellerinde ingiliz tekerleği kullanarak kıça kadar raund bilge bir form yaptılar.Kıçta hafif bir köşe yaptılar o da çok çeneli değil tek çene ve altında yine radiusla.Ve çok ciddi bir rakamla.Bu form son dönemlerde polyester teknelerde de kullanılıyor.Kıçtaki bu çenenin daha çok estetik ve farklılık kaygısıyla yapıldığına inanıyorum.Çünkü çok nadiren bu çene seyirde suyla temasta oluyor.
raund bilge form
çok çeneli ve radius çeneli form
Güzel-çirkin konusuysa tamamen göreceli.Ama Çağla özelinde söylersem;metal soğukluğu kavramına 45 yıl önce ağaç sıcaklığıyla tanışan,(zamanında profesyonel marangozluk yapmış) birisi olarak katılıyorum.Bunun olmaması için ciddi bir efor sarfettim.Benim için özel bir gün olan Aali abi ile sevgili Mehmet Atay'ın tekneyi ilk gördükleri günkü ifadeleri bunu başardığımı göstermişti bana.Buda yetti zaten.Sevgiyle kalın.
Gönderen