MEGEP
(MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN
GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)
AHŞAP TEKNOLOJİSİ
AHŞAP OMURGA
Omurga imalatında ana hammadde olan ahşap malzemenin seçiminde göz önünde bulundurulması gereken hususlar aşağıda verilmiştir:
- Omurga yapımında kullanılacak ahşap malzeme, teknenin bütün yükünü taşıyacağından dayanımı yüksek ve yoğun rutubetinin bozucu etkilerine karşı dayanıklı olmalıdır.
- Kullanım yerlerinde, tekne iskeletini oluşturan taşıyıcı elemanlar (Omurga, postalar, döşekler vb.) sürtünme, çarpma ve aşınma gibi mekanik etkilere maruz kalır. Bu nedenle, özellikle taşıyıcı görevini üstlenen ahşap elemanların fiziksel ve mekaniksel direnç özellikleri yüksek olmalıdır.
2.2. Masif Omurga Yapımında Kullanılan Ağaçlar 2.2.1. Çeşitleri Türk Loyduna göre omurga yapımında kullanılabilecek ahşap cinsleri ve uygunluk dereceleri aşağıya çıkarılmıştır:
(https://i.hizliresim.com/0Gv22W.png) (https://hizliresim.com/0Gv22W)
2.2.2. Özellikleri Omurga yapımında kullanılan ahşap malzemelerde aranan özellikler genel olarak tekne yapımında kullanılan ahşap malzemelerde aranan özelliklere benzer. Ancak daha önce de belirttiğimiz gibi omurga teknenin diğer elemanlarına göre daha dayanıklı olma özelliği de taşımalıdır. Çünkü bu elemanlar dışarıdan gelebilecek darbelere ve deniz şartlarına açıktır. Bunun yanında ahşabın ömür özelliği, sağlamlığı, ağırlığı ve rutubet ile hava sıcaklığına göre uzama katsayısı seçimde önemli faktörler olarak dikkate alınırlar.
Omurga yapımında kullanılan ahşap malzeme kurutulmuş olmalı, nem oranı % 15 civarında bulunmalıdır. Omurga yapımında yüksek mukavemetli ve uzun ömürlü ağaçlar tercih edilmelidir. Teak, Iroko ve Makore en uzun ömürlü (25 yıldan fazla) ağaçlardır.
Meşe, maun, sapeli gibi ağaçlar ise daha çok kullanılanlar olup ömürleri 15 ile 25 yıl arasıdır. Bu süreler hiçbir koruyucu işlem uygulanmadan öngörülen sürelerdir.
Yani gerçekte ömürleri çok daha fazladır. Sözünü ettiğimiz teak, ıroko ve makore gibi ağaçalar ülkemizde yetişmeyip tekne müşterisinin talebi doğrultusunda ithal edilmektedir. Ülkemizde daha çok meşe, maun ve kestane ağaçları tercih edilmektedir
Doussie Menşei Afrika’dır. Diri odun beyazımsı ile açık sarı, öz odun kırmızımsı kahverenginde olur. Diri odun böceklere karşı hassas, öz odun mantar ve böceklere karşı çok dayanıklı, termitlere, asitlere karşı oldukça dayanıklı, deniz hayvanlarına karşı dayanıklıdır. Kesmeye karşı yüksek direnç gösterdiğinden işlenmesi güçtür. Aletlerde kesici kısımların sert metalden yapılması uygundur. Çivileme ve vidalamada ön delme işlemine gerek vardır. Yapıştırma kolay, renklendirme iyi değildir. Meşe ve teak yerine kullanılabilen bir ağaçtır.
---------------------
Iroko Afrika’da yetişen bir ağaçtır. Diri odunu mantar ve böceklere karşı hassas, öz odunu mantar, termit ve deniz zararlılarına karşı dayanıklıdır. Diri odunu kolay, öz odunu zor emprenye edilir. El aletleri ve makinelerde kolay işlenir. Çivileme ve vidalamada ön delme uygundur. Sentetik tutkal kullanılmalıdır. Yüzeylerde doldurma ve temizleme yapıldığında mükemmel bir cilalama mümkün olmaktadır.
---------------------
Karaağaç 150’ ye yakın türü olmasına rağmen bunlardan yalnızca beşi tekne yapımında kullanılır. Yerli karaağaç Karadeniz bölgesinde orman halinde, Avrupa' daki türü ise İskandinavya' da ve Rusya' nın kuzeyinde yetişir. Ayrıca üç türü de ABD.' nin Missisipi Vadisi' nde, Rocky Dağları' nda ve kuzey kısımlarında bulunur.
Yeni kesilmiş karaağaçta dış odun sarımsı beyazdır. Zamanla koyulaşarak açık kırmızı kahverengi olur. İç odunu ise açık tonda çikolata kahverengisi rengindedir. Yerli karaağacının en değerli türü "ova karaağacı" olarak bilinir. Ova karaağacının kerestesi sert, sıkı yapılıdır. Uzun liflidir. Meşe kadar dayanıklıdır. Basınca karşı dayanımı iyidir. Zor işlenir. Kesici aletlerin ağızlarını çabuk köreltir. İyi boyanır ve verniklenir. Avrupa karaağacı, yüksek esnekliğe sahiptir ve buharla eğme işine uygundur. İyi bir boyutsal dengesi vardır. İç odunu suya dayanıklıdır. Dış tehditlere karşı ak meşeden daha iyi korunur. İyi çivi ve vida tutar.
------------------
Kestane Anadolu kestanesinin Avrupa ve Amerika’da yetişen türlerine göre tekne yapımına daha uygun olduğu görülmüştür. Kereste olarak meşeye benzer. Dış odunu kirli sarı, bazen beyaz ve gri olur. İç odunu sarı kahverengidir. Tekne yapımına çok uygun bir ağaç olan Anadolu kestanesi, sert, sıkı yapılı ve esnektir. Az çalışır. Havanın bozucu etkilerine dayanıklıdır. Bol tanenlidir, bu yüzden çok iyi boyanır ve iyi verniklenir. Mantarlara ve mikroorganizmalara karşı dayanıklıdır. Su altında olağanüstü bir dayanım gücü vardır. Çivi, vida ve tutkalla iyi bağlantı kurar. Vurulma, basılma, ezilme, sürtünme gibi fizik etkilere dayanımı yüksektir. Kestane ağacı keresteleri, kaplama yapılmadan önce yapısında bulunan bazı suda çözünen ekstraktif maddeleri odundan uzaklaştırmak için bir süre deniz içinde bekletilmektedir. Keresteler denizden çıkarıldıktan sonra doğal kurumaya bırakılır. Kurutulan keresteler doğal eğiminde yerine göre kullanılır. Çok eğimli kereste bölümlerinde nadir olarak ısıtma ve kaynatma yöntemi kullanılarak ağaca esnek bir yapı kazandırılır.
-------------------
Makore Menşei Afrika olan bu ağaca, piyasalarda Afrika kirazı ismiyle de rastlanmaktadır. Diri odun kremsi- kırmızımsı beyaz renkte, öz odun pembe ile kırmızımsı kahverengindedir. Kesimden sonra diri odun ve öz odun koyulaşır. Düzgün lifli, parlak, çok dekoratif bir ağaçtır. Diri odun böceklere karşı hassas, öz odun son derece dayanıklı ve termitlere karşı dirençlidir. Yüksek oranda silis ihtiva ettiğinden körleştirici etkisi vardır. Kuruduğunda bu etki daha da artmaktadır. Kesimde tungsten karpit uçlu testereler kullanılmalıdır. Çivilemede ve vidalamada ön delme işlemine gerek vardır.
------------------------
Meşe Diri odunu 2 - 5 cm. genişliğinde, sarımsı beyaz renkte, öz odunu açık kahverengi olup giderek koyulaşan bir ağaçtır. Öz odunu çok dayanıklıdır ancak zor emprenye edilir. Orta – şiddetli körleştirme etkisi vardır. Aletler keskin olmalıdır. Çivileme güç olduğundan ön delme işlemi uygundur. Yapıştırılması iyidir.
------------------------
Sapelli Afrika’da yetişen bir ağaçtır. Boyu 45 metreye, çapı 120 – 180 cm. civarına ulaşır. Öz odun kırmızımsı kahverenginde, az lifli, ince damarlıdır. Kolay kesilebilir, iyi yapışır ve iyi cila kabul eder. Çiviyi ve vidayı tutma özelliği iyidir.
------------------------
Teak Menşei Güneydoğu Asya olan bir ağaçtır. Hindistan, Birmanya, Tayland ve Vietnam’ da yetişir. Yosun ve haşerelere karşı çok dirençlidir. İşlenmesi orta derecede güçtür. Körleştirme etkisi fazladır. Bu nedenle tungsten karpit uçlu testereler kullanılmalıdır. Çivileme ve vidalamada ön delme işlemine gerek vardır. Yeni planyalanmış ve zımparalanmış yüzeyler iyi derecede cilalanır.
Meraklısına notlar:
- Geleneksel tekne yapımında kabul edilen kural yerelde yetişen ağaçları kullanmanın doğru olduğudur.
- Anadolu'da yetişen MEŞE tekne yapımında omurga ve eğrilerde tercih edilen ağaçlardan biridir. 1 metre boyun altında olmadıkça hiçbir ağaç odunluk olarak sınıflandırılmaz.
-Son yıllarda nitelikli yerli ağaç bulunmakta sıkıntı çekildiğinden özellikle orta ve kuzey EGE'de kara selvi omurga ve eğrilerde ikâme olarak kullanılmaktadır.
-Yığma tekne yapımında omurga ve eğriler hâlâ maliyeti düşük kırmızı sülyen ile emprenye ediliyor. Alternatif olarak daha pahalı "eski" 490 -"yeni" 49 çift komponentli emprenye malzemesi kullanılıyor.