[Oğuzhan Oğuz]

Tecrübeli denizciler çok detaya girmeden, pazarda isim yapmış markaların teknelerinin özelliklerini bildiklerinden, kullandıkları teknelerin farklı koşullar altındaki davranışlarına aşina olduklarından bir seçim aşamasında diğerine avantaj sağlayan tekneyi bir bakışta belirleyebilirler. Ben pratik tecrübem sınırlı olduğundan ve teorik bilgiye dayalı sebep – sonuç ilişkilerine aşina olduğumdan benim gibi pratik tecrübesi fazla olmayan denizcilerin tekne almak üzere çıktıkları yolda karşılarına gelecek tekneyi almalarından önce o teknenin özelliklerini kıyaslamalı olarak incelemeleri için bu çalışmayı hazırladım. Bu çalışma Ted Brewer On A Yacht Design çalışmasından ve Cem Hızlan’ın Mojon’un Seyir Defteri Blog sayfasından yararlanılarak derlenmiştir.
Teorik bilgiyi vermeden önce bu bilgi ve formüllerde kullanılacak parametrelerin teknenin hangi özelliklerine ait olduğunun bilinmesi gerekir.

[Oğuzhan Oğuz]

Tamamını çevirmeden yine bir kısmını önden paylaştım. Devamında alabora katsayısı  (capsize screening value), komfor değeri vs gibi parametrelerin formüllerini paylaşacağım.

[Oğuzhan Oğuz]

Tam boy (Lenght Overall (LOA)) : Teknenin orta hattında bodoslama ve kıçı arasındaki mesafeyi temsil eder. Tekne güvertesindeyken baş bodoslamadan başlayıp kıça kadar çekeceğiniz bir metre ile elde edeceğiniz ölçüdür. LOA dışında LOD (Length On Deck) ölçüsü ile de karşılaşırız. Güverte üzerine çıkılıp teknenin pruvadaki en uç noktasından kıçtaki en uç noktasına çekilecek metrede ölçülen uzunluktur. Birçok teknenin LOD ve LOA değerleri aynıdır. Ancak civadra, baston, vs. gibi aksesuarların tekneye kazandırdıkları fiziksel uzunluğu LOD gösterir.

Su hattı boyu (Length Waterline (LWL)) : Su hattı boyu birçok dizayn parametresini etkileyen ve teknenin kullanışlılığını belirleyen etkin bir değere sahiptir. Su hattı boyu tekne sudayken tekne gövdesinin pruvada suya temas ettiği en uç nokta ile kıç tarafta suya temas ettiği en geri nokta arasındaki mesafedir.

En (Beam (B.Max)) : Teknenin en geniş noktasındaki enidir. Teknelerin su hattındaki eninin (Beam Water Line (BWL)) bilinmesi ayrıca önemlidir.

Su Kesimi (Draft): Teknenin su hattı çizgisinden en alt noktasına olan uzunluğu temsil eder. Bu ölçü teknenin üzerinde yüklü olan insan ve elemanların ağırlığına göre doğası gereği değişkenlik gösterse de imalatçının verdiği ölçü doğru olarak kabul edilmelidir.

Deplasman (Displacement) : Tekne suya atıldığında taşırdığı suyun ağırlığıdır. Tasarımcılar bu değeri tekne yarı doluyken hesaplayıp katalog bilgisi olarak işlerler. Bu ağırlık suyun yoğunluğuna bölündüğünde taşan suyun hacmini verecektir.
Hacim Merkezi (Center of Buonancy “Cb”): Teknenin su hattı altında kalan hacmimin ağırlık merkezidir. Su hattı boyu üzerinde teknenin pruvası ve kıçı arasında bir noktadır. Tekne sudayken su hattı çizgisi suya paralelse Cb ve ağırlık merkezi aynı çizgi üzerinde demektir. Teknenin önüne veya arkasına orta hat üzerinde bir noktaya ağırlık konulduğunda teknenin pruvası veya kıçı düşeyde yer değiştirecektir.

Su Hattı Alanı  (LWL Area): Teknenin su hattını yata düzlemde kesen kesitindeki alandır. Teknelerin kataloglarında bu ölçüyü kolay kolay göremezsiniz. Ampirik formülle 0,67 x LWL x Beam formülü ile bulunabilir. Teknenin su hattındaki “en” ölçüsü bilinirse çok daha doğru sonuç verir. Bu bilgi konunun devamında yapılacak hesaplamada kullanılacağından oldukça önemlidir.

Su Hattı Alan Merkezi (Center of Floatation “Cf”): Teknenin su hattı kesitindeki yatay düzlemin merkez noktasıdır. Teknenin davranışlarını belirleyen önemli faktörlerden birisidir.

[u]Su Hattı Alan Katsayısı (Waterplane Coefficient “Cf”): [/b][/u]Su Hattı Alanı / (Su Hattı Boyu x Su Hattı Eni) formülüyle bulunur. Cf değeri ne kadar küçükse teknenin su hattındaki gövde daha iyi demektir. Tipik yelkenlilerde Cf 0.65 – 0.68 değerleri arasındadır.

Blok Katsayısı (Pounds Per Immersion (PPI)): Tekneyi 1 inç (25 mm) batırabilmek için gerekli olan ağırlığı ifade eder. Su Hattı Alanını 5.33 (deniz suyu) veya 5.2 (tatlı su) ile çarpılması sonucunda pound olarak karşınıza çıkacak ağırlıktır.

1 İnç Trim Momenti (Moment to Trim 1 Inch (MTI)) : Teknenin pruvasını 1 inç trimlemek için gerekli momentin foot-libre birimindeki değeridir. Kabaca = (Su Hattı Alanı)2 x 0.35 / Su Hattı Eni formülüyle hesaplanır. Veya :
Mesela; Su Hattı Alanı 165 sq-feet Su Hattı Eni 8 feet olan bir teknenin MTI  değeri : 0.35 x 165 x 165 /8 = 1191 ft-lbs, yuvarlak 1200 ft-lbs olacaktır.

[Ersin Böke]

Oğuzhan, çok iyi bir konuya el atmışsın. Çoğumuzun bilmediği şeyler bunlar. Yazanı da görmedim şimdiye kadar. Süper , devam.. Öğreniyoruz..

[Oğuzhan Oğuz]

Seni düşünerek yazdım Ersin reis. Konfor katsayısı senin aradığın değer sanırım. Zorlu hava koşullarında içindekilerin rahatlarına minimum etkiyi yapma değeri gibi birşey. 

[Öcal Turan]

Oğuzhan reis eline sağlık. Önemli bilgiler.
Bunu da PDF haline getireceksin değilmi.?

[Oğuzhan Oğuz]

Bunu excele dökmeyi planlıyorum Öcal reis 

[Mustafa Erol]

Elinize saglik muhtesem gidiyorsunuz. Keyif ve ilgiyle takip ediyoruz. Sayenizde iyi bir kaynak olusacak.

SM-N910C cihazımdan Tapatalk kullanılarak gönderildi

[Ahmet Kabaalioğlu]

Eline sağlık Oğuzhan Reis.

[Serkan Güvenen]

Oğuzhan reis,

eline sağlık çok güzel bir konu 

[Oğuzhan Oğuz]

Parametreleri şekil üzerinde görebilirsiniz:

[Oğuzhan Oğuz]

Prizmatik katsayı: Mavi renkli hacmin (Teknenin su altında kalan hacmi) (B) Tüm hacme (A) oranıdır.
Su Hattı Alanı : Teknenin su hattını kestiği düzlemdeki mavi renkli hacmin yüzey alanıdır.

[Oğuzhan Oğuz]

Yanal Alan Merkezi (Center of Lateral Plane (CLP)) : Ayrıca yanal direnç merkezi olarak da geçer. Teknenin orta hattının düşey kesitinin merkezi olarak adlandırılabilir. Teknenin su altında kalan kısmına ait düşey kesiti kâğıda çizip şekli kağıttan kestikten sonra raptiye yardımıyla tutturularak bu denge merkezi bulabiliriz.



Islak Alan (Wetted Surface “WS”) : Gövdenin su altında kalan kısmının yüzey alanının sq-feet birimindeki değeridir. WS değeri yüksek olan teknenin sürtünme alanı artacağından hızı WS değeri düşük olan bir tekneye oranla daha düşük olacaktır.
Prizmatik Katsayı (Prismatic Coefficient “Cp”): Teknenin su altında kalan hacminin, o hacmin kesildiği prizmatik küpün hacmine olan oranıdır. Resimde daha kolay anlaşılacaktır. Resimdeki yapının bir dikdörtgen prizmadan yontularak yapıldığını hayal edin. Prizmatik katsayı resimde gördüğünüz hacmin, resimdeki yapının oyulduğu dikdörtgen prizma hacmine oranıdır. Prizmatik katsayı teknenin hızına ve başka etkenlere bağlıdır. Bu etkenlerden birisi Hız/ Boy oranıdır. V/√LWL formülü ile bulunur.




Tekneye ait gerçek prizmatik katsayı aşağıdaki tablodan bulunabilir:

Hız/Boy (V/√LWL)      Prizmatik Katsayı
1.0 ve altındaysa                0.525
1.1                                    0.54
1.2                                    0.58
1.3                                    0.62
1.4                                    0.64

Teknenin Cp değeri ne kadar yüksekse tekne o kadar kalıplı diyebiliriz. Eğer amacınız kıyıda yarışmaksa Cp değeri 0.52 olan bir tekne sizin için uygundur. Eğer açık deniz seyri yapmak niyetindeyseniz teknenizin Cp değeri 0.54-0.55 olan tekne buna uygundur. Eğer açık deniz yarışlarına katılmak niyetindeyseniz Cp değeri 0.56-0.57 olan bir tekne bu iş için daha uygun olacaktır.
Her zaman Cp değerinin kullanım amacınıza göre uygun değerin bir “tık” üstünde olmasında fayda var. Çok yüksek Cp değeri olan tekne hafif rüzgarlarda yüksek hızlara çıkamayacaktır. Ancak Cp değeri düşük olan tekne ile kuvvetli rüzgarlara yakalandığınızda yaşayacağınız tehlikelerden sizi uzak tutacaktır.

Hız Boy Oranı (Speed/Length Ratio) :Hızın knot olarak su hattı boyunun kareköküne bölünmesiyle elde edilir. Örnek olarak 25 feet su hattı olan bir tekne 5.5 knot hızında seyir yapıyorsa bu oran 5.5/251/2 = 1.1 olur. 400 feet su hattı olan bir destroyer 22 knot hızında seyir yapıyorsa 22/4001/2 = 1.1 olacaktır. İki gemi de her bir ton deplasman için aynı direnci gösteriyorlar demektir.
Deplasmanlı teknelerin ulaşabilecekleri azami hız Su Hattı boyunun karekökünün 1.34 katıdır. Vmax = √LWL x 1.34 formülü ile hesaplanır.

Yarım Giriş Açısı (Half Angle Of Entrance): Teknenin su hattı düzleminde bodoslama ile su hattı sınırı arasındaki açıyı temsil eder. 19-20 derece ve altındaki açıya sahip tekneler iyi olarak sınıflandırılabilir. 20-24 derece arasında gezi teknelerinde oldukça yaygın olarak dizayna temel alınır.

[Oğuzhan Oğuz]

Etki Merkezi (Center Of Effort (CE)) : Yelken alanının merkezidir. Genellikle ön yelkenin %100 açık olduğu kabulü ile hesaplanır. Ön yelkeni olmayan teknelerde çalışan yelkenlerin alanlarının merkezi olarak bulunur. CE ve CLR yelken planlarında gösterilir.
Deplasman/Uzunluk Oranı (Discplacement/Length Ratio): D/L oranı birimsizdir.
Deplasman (Ton)/(0.1 x LWL (feet))³ formülü ile hesaplanır. Farklı deplasman ve su hattı boylarına sahip teknelerin kıyaslanmasına yardımcı olur.

Etki Merkezi (Center Of Effort (CE)) : Yelken alanının merkezidir. Genellikle ön yelkenin %100 açık olduğu kabulü ile hesaplanır. Ön yelkeni olmayan teknelerde çalışan yelkenlerin alanlarının merkezi olarak bulunur. CE ve CLR yelken planlarında gösterilir.
Deplasman/Uzunluk Oranı (Discplacement/Length Ratio): D/L oranı birimsizdir.
Deplasman (Ton)/(0.1 x LWL)3 formülü ile hesaplanır. Farklı deplasman ve su hattı boylarına sahip teknelerin kıyaslanmasına yardımcı olur.

Etki Merkezi (Center Of Effort (CE)) : Yelken alanının merkezidir. Genellikle ön yelkenin %100 açık olduğu kabulü ile hesaplanır. Ön yelkeni olmayan teknelerde çalışan yelkenlerin alanlarının merkezi olarak bulunur. CE ve CLR yelken planlarında gösterilir. Deplasman/Uzunluk Oranı (Discplacement/Length Ratio): D/L oranı birimsizdir. Deplasman (Ton)/(0.1 x LWL)3 formülü ile hesaplanır. Farklı deplasman ve su hattı boylarına sahip teknelerin kıyaslanmasına yardımcı olur. Tekne Tipi                                                        Deplasman/Boy Oranı Çok Gövdeli Hafif Yarış Teknesi                                              60-100 Çok Hafif Açık Deniz Yarış Teknesi                                         100-150 Hafif Gezi/Yarış Teknesi                                                        150-200 Hafif Gezi Teknesi                                                                200-250 Gezi Teknesi                                                                        250-300 Ağır Gezi Teknesi                                                                 300-350 Çok Ağır Gezi Teknesi                                                          350-400

[Oğuzhan Oğuz]

Yelken Alanı/Deplasman Oranı: SA/D oranı sq.ft birimindeki toplam yelken alanının cubic feet birimindeki deplasmanın 2/3 kuvvetine bölümünden elde edilir. Bunun yerine ampirik formül olarak SA/Dx0.667 kullanılabilir.
14’ ün altındaki oranlar motor sailer tekneleri için uygundur.
14-17 arasındaki değere sahip tekneler okyanus gezgini yelkenliler için uygundur.
16-18 arasındaki değere sahip tekneler kıyı gezintileri için uygundur.
18-20 üzerinde değere sahip tekneler okyanus, kıyı yarışları için uygundur.

Konfor Oranı (CR) : Bu değeri Ted Brewer beyefendi kendisi bulmuş. Hareket halindeki teknede konforu belirleyen bu değer günümüzde birçok tekne tasarımcısı tarafından kabul görmüş ve kataloglarına işlenmiştir. Ayrıca benzer tekneler arasında makul bir kıyas sebebi olmaktadır. Ortalama bir insanın denizde yaşayacağı sallantıyı dikkate alarak bu orantı üzerine düşünülmüş. X yüksekliğindeki bir dalgada pruvanın çıkacağı yükseklik teknenin deplasmanının büyüklüğü ile ters ama etkilenen su kesimi alanı ile doğru orantılıdır. Büyük deplasmanlı veya düşük su kesimi alanına sahip tekneler dalgaya girdiklerinde misafirlerini yüksek dalgalarda daha diğer teknelere oranla daha rahat ettirirler.
Teknenin eni artınca teknenin stabilitesi artacağından, su kesimi alanı artacağından daha hızlı bir reaksiyon gösterirler.
Bu sebeplerle formül deplasmanı, su kesimi alanını ve en faktörünü hesaba dahil eder. Amaç benzer tekneler arasında seyir konforu üzerinden kıyaslama yapabilmektir.

Konfor Oranı (Comfort Ratio (CR)) = Deplasman (Pound)/ (0.65x(0,70 x LWL(feet) + 0,3 x LOA (feet)) x B(feet) x 1,3333) formülü ile hesaplanır.

Oranlar 5 (daysailer) ile 60 (Colin Archer Keç gibi çok ağır bir tekne) arasında değişir. Ratios
Devamındaki formül ile teknenin stabilite değeri hesaplanır:

Screening Stability Value (SSV) = (Beam² )/ (BRxHDxDV^1/3)
BR : Salma Oranı (Salma Ağırlığı / Toplam Ağırlık)
HD : Teknenin Kestiği Su. (Metre)
Beam : Teknenin Eni (Metre)
DV : Hacim olarak Deplasman. (Ağrılık olarak bilinen pound birimindeki deplasmanın suyun 1 kübik metresinin  0,0283 ile çarpılıp ağırlığı olan 64’e bölünmesiyle bulunur) (DV= (Deplasman (Pound)/64)x0,0283168)

SSV değeri bulunduktan sonra alabora açısı aşağıdaki formül ile hesaplanır:

Alabora Olma Açısı (Angle of Vanishing Stability) = 110 + (400/ (SSV-10))

Doğrulma Oranı : En (Feet) / (Deplasman (Pound) / 64)^1/3
Formülü ile bulunur.