[Doğan Erbahar]

Bu yanlış bilinen mevzulardan bir tanesi. Ufuk çizgisini "sağlıklı" görmek için illa açık denizde olmak veya "karanın görünmemesi" gerektiğini söyleyenler var. Mesela Marmara'da sekstant ölçümü olmaz diyorlar çünkü kara illa bir yerlerden görünürmüş. 
(Gerekmez demek başka bir şey, olmaz demek başka, ama konu o değil...)

Karaya (esasında KIYIYA) ufuk mesafesinden daha yakın değilseniz arka planda tepeleri dağları ve bir takım detayları görüyor olsanız bile önünüzdeki çizgi bal gibi gerçek ufuk çizgisidir. Bu çizginin uzaklığının zannedilenden çok daha yakın olduğunu göstermek için formülünü de verelim. Mesela su yüzeyinden 2 metre yukarıdan bakıyorsunuz. Bunun karekökünü alıp 1,93 ile çarparsanız size deniz mili cinsinden ufkun uzaklığını verir. Bu örnekte 2'nin karekökü 1,414 olduğundan bunu 1,93 ile çarparsanız 2,73 mil verir size. Nasıl? Korkutucu değil mi?

Çok daha uzak zannediyoruz bunu çünkü. Bir sürü kitapta okumuşsunuzdur, "bir anda burnumun dibinde belirdi gemi" diye. Yahu teknenin güvertesinden 15-20 mil uzaklıktaki karayı çok rahat görüyorum nasıl olur diye düşünebilirsiniz. Esasında gördüğünüz şey ufkun arkasında kalan tepelerin uçlarııdır. Mesela aynı formülü 1000 metre yüksekliğindeki bir dağa uygularsanız 61 mil bulursunuz. Yani bu dağın tepesi 61 mili görür (ve 61 milden GÖRÜNÜR). İşin yanıltıcı olan kısmı budur işte. Aşağıdaki şema bunu güzel açıklıyor.



Gemi ile fenerin birbirini görmeye başladığı mesafeyi bulmak için hem h1 hem de h2 yüksekliğinden ayrı ayrı ufuk mesafeleri hesaplanıp toplanır. Biz iki tane yelkenli tekne örneğini alalım. Telsizlerimizde anten anteni görecek prensibi vardır ya mesela iki teknenin de direği 10 metre olsun. 10'un karekökü çarpı 1,93 bize 6 mil verir. Bunun iki katı olan 12 mil de telsiz menzilinizi belirler.

Pendik - Yalova seyrinde çektiğim fotoğraf aşağıda.



Bakın güneşin yansımasının tam üzerinde Evrensel teknesi var. Onun da arka planında dağlar görünüyor. Daha Tuzla burnunu dönmemişiz, dolayısıyla mesafemin 3 milden fazla olduğunu bildiğim için o çizginin gerçek ufuk olduğunu biliyorum. Dolayısıyla güneş "denizin üzerinde" olmasa bile güneşi o çizgiye "indirerek" sekstant ölçümü yapılabilir gayet sağlıklı bir şekilde. Ve yaptım da

Yani meraklı olan kaptanlar yahu bizim denizlerde ne gerek var hem sağlıklı da olmaz diye düşünmesin. Olur, gayet güzel bir pratik beceri ve zihin egzersizidir.

Selametle... 

[Hüseyin Tayfun Durmaz]

Rica etsem su tekne üstünden ufuğa bakma yüksekliğinin kare kökü ile 1.93 sayısının çarpımının ufuk noktasına olan uzaklığımızın tespitini çizimle ve veya başka türlü izah edermisiniz?

[Doğan Erbahar]

Elbette. Aşağıdaki linkte çizim üzerinden formülün türetimi var:

http://fizikkaralamalari.blogspot.com/2012/02/ufuk-ne-kadar-uzak.html

Burada R dünyanın yarıçapı, h da su seviyesinden yükseklik. Karekök h oradan geliyor. 1,93 çarpanını bulmak için ise birimlerle oynamak lazım. Mesela dünyanın yarıçapı ve h kilometre cinsinden verilirse ufuk mesafesi kilometre cinsinden bulunur. Ben yükseklik olarak metre ufuk mesafesi olarak da deniz mili bulmak istiyorum. Dolayısı ile birim dönüşümü yapmam lazım. 1,93 çarpanı buradan geliyor.

Forumun altyapısı formül yazmaya uygun olmadığından bunun nasıl yapıldığını aşağıdaki linkte "approximate geometrical formulas" kısmında göstermiş.

https://www.wikizeroo.org/index.php?q=aHR0cHM6Ly9lbi53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvSG9yaXpvbg

Mesela orada mesafeyi deniz mili, yüksekliği de metre değil de feet cinsinden aldığı için 1,06 bulmuş çarpanı. Ben bizim birimlere uyarladım.

[Hüseyin Tayfun Durmaz]

Teşekkür ederim

[Kemal Gündüz]

Çok enteresan ve değerli bir paylaşım. Çok sağolun Doğan Hocam


Tapatalk kullanarak iPhone aracılığıyla gönderildi

[Bülent Büyükdağ]

O halde Turkiyeden Kıbrıs' a bakınca kara görünmez yerine kiyi görünmez diyeceğiz ki bu benim 100 yıllık önermemi doğrular.

[Özgür Ökten]

Fethiye'den sahilde bazen 45 mil mesafedeki Rodos'un 1200m'lik tepesi görünüyor (1200m'lik tepenin ufuk mesafesi 66 mil ediyor), Babadağ'dan (Rakım 2000m) ise Rodos'u komple görüyoruz..

Telsiz anteni seçme mevzusunda bu ufuk mesafesi ( km=3,57√h ) formülünden bahsetmiştik;
https://heyamolahey.com/?topic=777

[Ahmet Kabaalioğlu]

Kıymetli bilgiler, çok teşekkürler.

[Doğan Erbahar]

Ek bir not olarak ufuk mesafesi ile ilgili formüle karada (mesela bir çölde veya ovada) kesinlikle güvenilmemelidir. Çünkü kıtaların, tektonik levhaların, yani genel olarak karaların şekilleri sadece yerçekimi ile belirlenmez, dünya kadar başka etken vardır. Oysa denizde durum böyle değildir. Su bir sıvı olduğundan "yatay"ı ve "dikeyi"ni yerçekimi belirler ki bunun da yönü her zaman dünyanın merkezine doğrudur. O yüzden küre ile yapılan ufuk hesabı modeli basittir ama kötü değildir, güçlü bir modeldir. Sıvı için iyi ve kabul edilebilir bir sonuç verir.

[Bülent Büyükdağ]

Ek bir not olarak ufuk mesafesi ile ilgili formüle karada (mesela bir çölde veya ovada) kesinlikle güvenilmemelidir. Çünkü kıtaların, tektonik levhaların, yani genel olarak karaların şekilleri sadece yerçekimi ile belirlenmez, dünya kadar başka etken vardır. Oysa denizde durum böyle değildir. Su bir sıvı olduğundan "yatay"ı ve "dikeyi"ni yerçekimi belirler ki bunun da yönü her zaman dünyanın merkezine doğrudur. O yüzden küre ile yapılan ufuk hesabı modeli basittir ama kötü değildir, güçlü bir modeldir. Sıvı için iyi ve kabul edilebilir bir sonuç verir.

Anlamadım, bana anlatır gibi anlat lütfen.

[Mehmet Atay]

Anladığım Doğan Hoca diyor ki," su yer çekimi sebebi ile her zaman düzdür. O nedenle de zaten su terazsisi kullanılır.
Ama sen karayı ne kadar düz görsen de, hiç bir zaman düz olduğundan emin olamazsın. O nedenle güvenme; su bul."

[Bülent Büyükdağ]

Anladığım Doğan Hoca diyor ki," su yer çekimi sebebi ile her zaman düzdür. O nedenle de zaten su terazsisi kullanılır.
Ama sen karayı ne kadar düz görsen de, hiç bir zaman düz olduğundan emin olamazsın. O nedenle güvenme; su bul."

Tamamdır.

[Doğan Erbahar]

Tam olarak Mehmet Reis'in dediği gibi...

Şu aşağıdaki bildiğiniz basit bir su kabından başka birşey değil, adam 75 dolara satıyor...  Onun yaptığı işi, bir kova veya bir leğen de yapar...



Ha ne işe yarar bu, arka bahçenizde denizle filan alakanız yokken sekstant alıştırması yapmak için, veya teknede sisli sabahlarda ufuk görünmüyorken sekstant ölçümünü doğrudan güneşi bu kovadaki yansımasına indirerek okuduğunuz açının yarısını alarak ölçmek gibi işlere yarıyor.

[Kenan Biçen]

Çok güzel bilgiler.
Teşekkürler Doğan hocam.

[Mikail Dağlar]

Benim için yeni olan bu harika bilgiler için teşekkür ederim.