O zamanın belgelerine bakıldığında, Kolomb' dan Cristovam Colom ya da Colon diye bahsedildiğini görüyoruz. İlk ismini bile bazen Xpovam diye kısalttıkları oluyormuş. İspanya'ya gittiğinde İspanyollar ona Colomo demişler ama bu hemen Cristobal Colon'a dönüşmüş. Cristobal'ı da Xpoval diye kısaltmışlar.
Örneğin ; Medinaceli Dükü tarafından Mendoza Kardinali'ne 19 Mart 1493'te yazılmış bir mektup var. Şöyle yazıyor ;
Portekiz' den gelip Fransa Kralı'nın huzuruna çıkmak isteyen Cristobal Colomo'yu uzun süre evimde misafir ettim.
İşin en ilginç yanı ise, aynı mektubun ilerleyen satırlarında farklı bir isim kullanılmış.
Cristobal Guerra
Hemen diyebiliriz haklı olarak, elbette ki başka birisi bu lakin, mektupta, dük, Bu arada Pedro Alonsa Nifıo ve Cristobal Guerra keşfe çıktılar. Hojeda ve Juan de la Cosa'nın filosundaki birisi bildirdi bana diye yazmış.
Bugün biliyoruz ki, Nifıo, Hojeda ve Cosa ile beraber keşfe çıkan Cristobal, aslında Kolomb.
Peki bu yeterli mi aynı kişi olduğuna karar vermek için. Elbette yetmez, yazımda bir problem olabilir ancak, 1515'te basılmış Angheiralı Peter Martyr'in Legatio Babylonica'sına baktığımızda Kolomb'un, 'Colonus vero Guiarra' diye kaydedildiğini görüyoruz. İtalyancada vero 'gerçek' ya da 'doğru' demektir. O zaman Peter Martyr, Kolomb'un aslında Guiarra olduğunu söylüyordu.
Legatio Babylonica'nın 1530 tarihli Psalterium isimli ikinci baskısı. Bu kitapta soyadı
biraz değişmiş. Kolomb' dan 'Colonus vero Guerra' diye bahsediyor.
Simancas Arşivi'nden otuz altı numaralı, 28 Haziran 1500 tarihli belgeye bakıldığında, bu belge Afonso Alvares isimli birisine yazılmış. Belgede, 'Kralımız Xproval Guerra'ya yeni keşfedilmiş yerlere gitme emrini verdi,' yazıyor.
Yine aynı soy isim, Guerra.
İlginç, hem de çok. Üç belgede de Guerra diye geçiyor.
Bu da bizi bir çok isim kullanımı ile başbaşa bırakıyor.
Bildiğimiz üzere Portekiz' de geçirdiği zamandan bahseden hiçbir belge yok, çok ilginç bir durum bu. Fakat öğrendiğim kadarıyla Portekiz' de Colom ya da Colon olarak biliniyormuş. 1484' de İspanya'ya gidince onu Colomo diye çağırmaya başlamışlar. Sekiz yıl sonra ise Colon. Tam Sekiz yıl sonra. 1506' daki ölümünden sonra aksanlı o'nun yeri değişmiş ve soyadı Colon olmuş.
Cristobal Colon
Fakat unutmamak gerekir ki, bu ismin arkasında da bir hikaye var. Portekizliler ona Cristofom ya da Cristovam derken İtalyanlar ona Cristoforo diyorlardı. Anghieralı Peter Martyr'ın ondan bahsettiği yirmi iki mektupta hep Cristophom Colonus ya da Christophoro demesi ama hiç Cristoforo dememesi ilginç. Tordesillas Antlaşması müzakere edilirken Papa VI. Alexander, Intercaetera başlıklı iki tane papalık fetvası yayımlamıştı. 4 Mayıs 1493 tarihli fetvada ondan Cristofom Colon olarak bahsediyor. Aynı yılın 28 Haziran'ındaki fetvada ise Christoforu Colon. Bu değişim gerçekten ilginç, çünkü Christofom ya da Cristovam Portekizce.
Sonraki kullanım şekli olan Christoforu ise, Portekizce Cristovam ve İspanyolca Cristobal'ın türetildiği Latinceden.
Ya Guerra diyebiliriz.
O da başka bir gizem. Kolomb her yerde Cristofom ya da Cristovam olarak biliniyordu. Soyadıysa Colom ya da Colon' du. 1492' den sonra İspanyollar genelde onu Cristobal Colon olarak çağırırken ara sıra da Colorn dedikleri oluyordu.
Yeni Dünya'nın keşfiyle alakalı 1493 tarihli ilk mektuplardan birinin Latince çevirisinde yine Colorn ismi karşımıza çıkıyor.
Şimdi elimizde Guiarra, Guerra, Colonus, Colorn, Colorno, Colon ve Colon (Colon da birinde ilk o da diğerinde ikinci o da inceltme var)
İspanya doğumlu oğlu Hernando Colon babasının ismiyle alakalı önemli açıklamalarda bulunmuş.
Kitabında bir paragrafta Hernando, 'Colon soyadını babam yeniledi,' yazmış.
Bunu şöyle düşünebiliriz, o tarihlerde İsimlerin harflerinin o ismi taşıyan insanların görevleriyle alakalı olarak değiştiğini gördüğümüz birçok olay görebiliyoruz.
Yani Kolomb! soyadını bir kaç kez değiştirmiş.
Bir de Colombo ismi vardır, yetmiyormuş gibi.
Colombo ismi ilk defa 1494 yılında ortaya çıkıyor. Amerikanın keşfini açıklamasından bir yıl önce Lizbon' dan yazdığı bir mektupta başlıyor her şey.
Bu mektup birkaç yerde yayımlanmış. Basel'in 1494 baskısında İtalyan bir piskopos, Colom ismini Latinceleştiren bir epigram yazmış. 'merito referenda Columbo Gratia,' yazıyor metinde. Bu yeni versiyon Venedikli Sabellico tarafından 1498'de basılan Sabellici Enneades'te de kullanılmış.
O da Kolomb'a 'Christophorus cognomento Columbus,' demiş. Sabellico, Kolomb'u özel olarak tanımadığı için ünlü epigramdan esinlenmiştir. Sonra Venedikli Angelo Trevisani tarafından 1501 yılının Ağustos ayında yazılan bir mektup var. O mektup Angheiralı Peter Martyr'ın De Orbe Nova Decades'inden alıntı yapıyor ve yazarın 'Christophoro Colombo Zenoveze'nin iyi bir arkadaşı olduğunu yazıyor.
Sorun şu ki diğer mektuplarda Peter Martyr, Kolomb'u yakından tanımıyor gibi bir izlenim veriyor, ondan 'Cristovam Colon adında biri,' diye bahsediyordu. Görünüşe göre Trevisani, İtalyanlar daha rahat okusun diye Peter Martyr'ın metnindeki ismi İtalyancaya uyarlamış. Kolomb'dan Colombo diye bahseden en eski belge 1507' de basılan Montalboddo'nun Paesi novamente retrovati'si.
Kitap zamanında çok popülerdi, çok satan diyebiliriz. Brezilyanın Pedro Alvares Cabral tarafından ilk keşfini de anlatıyor. Yeni Dünya'nın Amerigo Vespucci tarafından keşfedildiğini iddia ederek ikici bir yalan daha ortaya atmış...
İkinci yalan ?
Evet, belli ki ilk yalanı Kolomb'a Colom demesi çünkü, Kritof Kolomb onun gerçek ismi değil.
Düşünsenize, adam her türlü belgeyi Colom yada Colon olarak imzalıyor ama biz ona ısrarla Kolomb diyoruz.
Yok canım demeyin çünkü, kendi elyazısı ile bilinen hiçbir belgede soyadını Kolomb diye imzalamamış.
İsminin Latince versiyonundan bile bahsetmemiş. Ceneviz kayıtlarında o isimde bir denizciden bahseden hiçbir belge yok. Kolomb'un kendinden bahsettiği ilk belge
1493'te Amerika'yı keşfinden sonra Katolik Kralları'na yazdığı bir mektup .. O mektupta kendisinden 'Christofori Colom,' diye bahsediyor. Sonunda m var, Colom. Vasiyetinde de Colom ailesinin mensubu olduğunu yazmış. Colom ailesinden 'milinage verdadero', yani 'benim gerçek soyum' diye bahsediyor.
Kolomb soyadının bir yanlış anlaşılma sonucu ortaya çıktığını söylersek abartmış olur muyuz acaba ?
Devam edecek.
Not: son 3 gönderi itibari ile kurgu kısımlarını es geçiyor ve sadece Kolomb ile ilgili olan araştırma yorumlarını paylaşıyorum. Mekan betimlemesi gibi bilgileri arada not olarak vereceğim
Gönderen