Nisanın yirmibeşi olmuş. Ben hala bu ayki Naviga Dergisini naylonundan çıkarıp okuyamamışım. Yeni dergiyi ambalajından çıkarıp koklamak keyifli olduğu için eşimle hep birbirimize ikram ederiz. Bu sefer ikimiz de fazla kibarlık yapmışız. Neyse ben dayanamayıp açtım. Genelde ben tüm dergileri sondan başlayarak geriye doğru okurum. Sevgili Çetin Kent’in yazıları da ekseriyetle sonlarda olduğu için burada da geleneği bozmam. Bugün henüz birkaç sayfa geri gittim ki üzücü bir haberle karşılaştım:
Bodrum Deniz Müzesi Müdürü Selen Cambazoğlu’nun derlediği “Arkeolojinin Beyefendisine Veda” başlıklı yazıydı bu. Ülkemizde su altı arkeolojisi alanında çok önemli çalışmalar yapmış ABD li profesör George F. Bass’ın 2 Martta vefat etmesi üzerine yazılmıştı. Selen Hanımın Babası, Bass ile uzun zaman çalışmış su altı arkeoloğu Aşkın Cambazoğlu da duygularını yazmış. Cem Gür’ün kaybından hemen sonra okuduğum kötü haber de beni ziyadesiyle üzdü.
Gerge Bass ismini ilk defa yaklaşık on sene önce Savaş Karakaş sudaki izler belgeselinin Serçe Limanı ile ilgili bölümünde duymuştum. Serçe Limanın araştırmalarından yıllar sonra aynı ekip buraya geliyor ve yine dalışlar yapıyorlardı. Kendisi bu defa ekibe dahil değildi tabi. George Bass’in Türkiye’deki tüm su altı arkeoloji araştırmalarında önemli rol aldığını o zaman öğrenmiştim.
George Bass’in Türkiye’ye gelişi Gelidonya Batığının bulunması sayesinde gerçekleşir. Süngerci Kemal Aras Gelidonya yakınlarında su altından bronz bir heykel bulunca, 1958 yılında Meşhur fotoğraf sanatçımız Mustafa Kapkın ve ABD li fotoğraf muhabiri ve arkeolog Peter Throckmorton bölgeye gelip Kemal Aras’la görüşürler. Daha sonra Kemal Kaptanın Tirhandili Mandalinci ile bölgeyi tararlar ama batığın yerini bulamazlar. Peter daha sonra 21 metrelik bir kotrası olan Drayton Cochran’la tanışır. Onun teknesiyle Yunanistan Pire’den çıkıp bölgeye gelirler. 1960 yılında batığı bulurlar. Peter ABD ye geri döner. Uzun yıllar Gordion’da kazılar yapmış hocası Profesör Rodney Young’a gider. Profesör yeni mezun öğrencisi George Bass ile Peter’ı tanıştırır. Bass’i kazının sorumlusu olmaya ikna ederler. Böylece su altı arkeolojisi bölümü de kurulmuş olur. Peter ve George kazıda kullanacakları yöntemler hakkında uzun tartışmalar yaparlar. Daha önce su altı araştırmaları bulduklarını arkeologlara götürüp onların yorumlarını bekleyen dalgıçlar tarafından yürütülürken bu kazıyı George Bass doğrudan kendisi dalarak yönetecektir. Hergün sabah 40 dakika öğleden sonra 28 dakikalık iki dalış yaparak kazıya devam ederler. Böylece Geroge Bass’in Türkiye macerası başlar.
Bass zaman içinde Yassı Adadan, Serçe Limanına kadar pek çok araştırmayı yönetir. 1962 yılında Bodrum Kalesi içindeki Arkeoloji Müzesinin kurulmasını sağlar. Sualtı Araştırmaları Enstitüsünü kurar. Bir çok öğrenci yetiştirir. Dünya ve denizcilik tarihine ilişkin pek çok önemli bilgiye ulaşmamıza vesile olur. 1985 yılında kendisine Fahri Bodrumlu ünvanı verilir. 2004 yılında Türk vatandaşı olur. Türkiye sualtı arkeoloji vakfının kurucularından birisidir.
Bilime ve insanlığa büyük katıklarda bulunmuş Geoge Bass her zaman saygıyla anılacak.
Ekşi sözlükte kendisi ile ilgili bir yorum:
“bankacı olarak bodrum'da görev yaptığımda müşterim olan ve gelirken enstitünün yanındaki evinin bahçesinden yeşil limonlar getiren bu şeker ötesi adam, bodrum'a çocukları çok küçükken ailesiyle gelmeye başladığında kasabada hiç özel araç olmadığını, ilk olarak 60lı yıllarda bilmemkimgillerin memedin kendine aldığı chevrolet marka aracın kapılarından geçmesi esnasında her bodrumlu gibi kendisinin, eşinin ve çocuklarının da kapıya çıkıp bu nadir aracı seyre daldıklarını anlatmıştı.
Kaynak: Tufan Turanlı-Denizlerimizdeki Tarih Türkiyenin Sualtı Hazineleri YKY yayınları 2009
Gönderen