Göcek etkinliği fotoğraflarından en güzeli şüphesiz Yengeç'in gökkuşağının atındaki fotoğrafı. Romantik, şahane bir görüntü, sadece görüntüdeki diğer detaylara da dikkat çekmek için bu yazıyı yazıyorum.
MIT'den Walter Lewin'in gökkuşağı fiziği konusunda verdiği dersi intenetten dinledikten sonra gökkuşağına bakışım tamamen
değişti, hastalık oldu bu detayların hepsini kontrol etmek gördüğüm zaman.
Bu derste hoca öğrencilerine hiç gökkuşağı gödünüz mü diye soruyor ve eğer gerçekten gördü iseniz buyrun aşağıdaki soruları yanıtlayın diyor. Öğrencler soruların çoğunu yanıtlayamıyorlar çünkü gerçekten dikkatli bakmamışlar.
1. Gökkuşakları nerede görülür?
2. Bize ne kadar uzaktır?
3. Yarıçapları nedir?
4. Genişlikleri nedir?
5. Renk sıralaması nasıldır?
6. İçerisi ve dışarısı arasında parlaklık farkı var mıdır?
7. İkincil bir gökkuşağı eşlik eder mi?
8. Bu ikincinin yarıçapı nedir?
9. Genişliği?
10. Renk sıralaması?
11. İçi ve dışı arası parlaklık farkı?
12. Gökkuşağından gelen ışık polarize midir?
Sorular toplamda 15 tane idi de bir kısmını hatırlayamamış olabilirim. Ondan sonra da ışığın küresel bir su damlası içerisindeki yolunu anlatıyor ve BİNGO! Bütün sorular otomatik olarak cevaplarını buluyor. Ondan sonra da bir gökkuşağına çok farklı bir gözle bakmaya başlıyorsunuz. Dediğim gibi bunları bildikten sonra elde "oynayacak" bir sürü şey oluyor çünkü.
Aşağıdaki şekiller çok açıklayıcı.
Görüldüğü gibi küresel bir damlanın içerisine giren ışık bir yansıma yaptıktan sonra dışarı çıkıyor. Burada işin püf noktası olan tek bir husus var. O da gelen ışın ile çıkan ışın arasındaki açının bir MAKSİMUM değeri olması. Eğer ışık damlaya çok yukardan giriyorsa tam iç yansıma dediğimiz olay oluyor ve ışık hiç dışarı çıkmıyor. O yüzden gök kuşağının içi ve dışı arasında bıçakla kesilmiş gibi muazzam bir parlaklık farkı oluyor. Aradaki tam sınır bölgesinde de renklerin kırılma indisi farklılıklarından dolayı renkleri görüyorsunuz. Bülent Reis çok güzel bir nüans yakalamıştı yorumlardan bir tanesinde: Moru hiç bu kadar belirgin görmedim diye. Çok doğru bir tespit bu çünkü kırmızı üst sınırda kendini çok belli ederken alt sınırda kalan diğer renklerin içine kırmızısı sarısı yeşili de karışmış oluyor ve görüşün iyi olmadığı zamanlarda bunu fark edemiyorsunuz. Demek ki gökkuşağı nispeten yakın damlalardan oluştu ve tüm detaylar güzelce kendini gösterdi.
Lafı uzatmadan soruların cevabını yazıp zehirleyeyim sizi, bir daha gökkuşağına aynı gözle bakabilecek misiniz bakalım?
1. Gökkuşakları nerelerde görülür?
İki şart vardır, havada su damlacıklarının olması ve o damlaların üzerine doğrudan güneş vurması. Sizin olduğunuz yerde güneş olması önemli değil ama damlanın üzerine vurması önemli
2. Bize ne kadar uzaktır?
Bu bir ilüzyon. Sırtınızı güneşe dönün ve hortumun ucunu yukarı doğru sıkın, kendi gökkuşağınızı hemen dibinizde oluşturursunuz. Yani yakını uzağı yok, damlalar nerede ise oradan gelir ışık
3. Yarıçapları nedir?
Bu kuşak yayının bir merkezi var elbette ve o merkezden gökkuşağının yarıçapı sadece açısal olarak verildiği zaman bir anlamı olur: 42 derecedir. O bahsettiğim açının maksimum değeri bu çünkü
4. Genişlik?
Kırmızı ile mor arası yaklaşık 2 derecedir. 42 kırmızının yarıçapı, 40 da mor.
5. Renk sıralaması?
Kırmızı her zaman dışarıda
6. Parlaklık farkı?
İşte farkedilmeyen ama en güzel etkilerden birisi. Çünkü 40 derecenin altında bütün beyaz ışık geri yansıtılıyor size, 42'nin üerinde hibirşey yansıtılmıyor. Çok belirgindir bu etki, bir kere öğrenince insan bakmadan duramaz
7. İkincil gökkuşağı?
Evet, damlalar yeterince yaygınsa ikincil gökkuşaını muhakkak arayın? Bu nedir diye soracak olursanız, ışık bir değil iki defa sekiyor bu sefer damlanın içinden.
Ve bu ekstradan geziden dolayı genliği biraz düşüyor, yani birincisi kadar parlak değil ama orada.
8. İkincinin yarıçapı?
Yukarıdaki gibi bir hesap iki yansıma için yapılınca 51 derece gibi bir rakam çıkar
9. Genişliği?
50.4 ile 53.5 arası, 3 derece kadardır, biraz daha geniştir birinciden.
10. Renk sıralaması?
Birincinin tam tersidir, bunu da kontrol etmeden duramaz insan :-)
11. İç dış parlaklık farkı?
Evet birincil kadar olmasa da ikincinin dışı daha parlaktır. Birinci ile ikinci arasında kalan karanlık bölgeye Yunan bilgesi Alexander hatırına Alexander Kara Kuşağı denilir.
12. Polarizasyon?
Evet! Bu ışık yaya paralel kalacak yönde polarizedir. Sebebi biraz detaylı, kısaca söylemek gerekirse "mutlu bir tesadüf" olarak maksimum açı ile Brewster açısı birbirine çok yakın da ondan. Bir güneş gözlüğünü yay boyunca farklı noktalara bakıp çevirerek bunu gözlemlemek mümkündür.
Şimdi ilk fotoya geri dönün ve tekrar bakın...
Sevgiler!
Gönderen
Konu: GÖKKUŞAĞI