[Doğan Erbahar]

Daha önce bir forumda faça flok tartışması esnasında ustalardan farklı şeyler okuyunca bu konuyu kafaya takmıştım. Geçen rüzgarlı havada çıkınca kendim tecrübe ettim ve tereddüdüm kalmadı. Arz etmek isterim:

Sadece ana yelken ile tekneyi eğlendirmek mümkün müdür? Evet mümkün. Hatta faça flok yapmaktan bile kolay. (Özkan Gülkaynağın kitabında çizdiği şema doğru. O tartışmada kafa karıştıran husus dümenin orsa alabanda basılı olması idi kanımca. Benim tecrübemde dümeni ne orsaya ne de diğer tarafa basmak gerekiyor zira tekne  dümene cevap vermiyor.) Sadece kasılı bir ana yelken ve hızını kaybetmiş bir tekne bu hale düşüyor kendiliğinden. 

İşin fiziği (benim sloop teknede) şu şekilde işliyor:

1. Yelkensiz ve motorsuz tekne bir yere demirli veya bağlı değilse kafayı rüzgardan açma temayülünde. Hem aero dinamiği hem hidro dinamiği bu şekilde tasarlanmış, kafayı sürüklendiği yöne çevirmek istiyor kayık. 

2. Kütle merkezi direk düşeyine denk geliyor. Aksi olsa zaten ciddi stabilite problemi olur. Dolayısı ile döndüğü zaman direk "etrafında" dönüyor her zaman. 

3. Ana yelken direğin kıç tarafında kaldığı için fazla kasıldığında kanat modundan çıkıp paraşüt moduna geçiyor ve rüzgara tuttuğu alan direğin kıç tarafında kaldığından dolayı tekneyi direk "etrafında" rüzgara döndürmeye çalışıyor. 

İşte denge bu şekilde oluşuyor: Kafa fazla açıldığında fazla arkaya basan yüzey alanı kafayı rüzgara çeviriyor. Çok rüzgara dönerse de eksik yüzey alanı ve kayığın doğal rüzgardan kaçma temayülü kafayı açıyor. 

4. Dümenin fazla bir etkisi yok. Faça floktaki "orsa alabanda" mantığına aşina olanlar için bu biraz şaşırtıcı gelebilir ancak benim tecrübem bu şekilde oldu. Hatta çok acemilik zamanlarımda yanlışlıkla bu konuma düşüp nasıl çıkarım diye dümeni kafayı açacak şekilde alabanda bastığımda bile tekne bana mısın demedi. (Bu duruştan çıkmak için tek yapılması gereken şey ana yelkeni tam boşlamak. Tekne hemen kafayı açıyor ve istediğiniz zaman yelkeni tekrar doldurarak yelken yapmaya başlayabiliyorsunuz.)

15 knot havada gps hızı 1-1,5 knot gösterirken niye dümen dinlemiyor diye chartplottera baktım tekne tamamı ile rüzgar altı borda üzerine kayıyordu. O yüzden dümenin bir etkisi yok. Bir ihtiyat tedbiri olarak orsa alabanda basılabilir belki. Hatta bırakacak olsam ben de böyle bırakırım muhtemelen. 

Peki türkçe terminoloji olarak buna ne diyeceğiz? Heave to ingilizcede bu ihtiyacı karşılıyor ama türkçe olarak nasıl tasvir etmek lazım? Faça flok desek olmaz ne terslemiş bir yelken var ne de flok. Orsa alabanda da dediğim gibi elzem değil. Eğlendirmek kelimesini ilk duyduğumdan beri seviyorum. Barbaros Hayreddin Paşa'nın gazavatında da geçiyor sadun boroda da. O yüzden heave to yerine eğlendirmek kullanmak daha mantıklı geliyor bana. Hem de İngilizce kelimeden kaçınmış oluruz. 

Son birkaç gözlem ve düşünce olarak bu duruşta benim tekne faça floktan biraz daha rüzgara doğru dengede kaldı.  30-40 derce gibi bir açıda. Ana yelkeni kasarsanız denge açısı daralıyor boşlarsanız artıyor. (Çok boşlarsanız bir noktada artık yelken yapmaya başlarsınız ve eğlendirmeden çıkmak istemiyor sadece açıyı artırmak istiyorsanız işte o zaman dümeni orsa alabanda basmak gerekli olabilir.)

Faça floktan en önemli farkı ise teknenin üzerinde yol olmaması. (Sürüklenme var ama yol yok)

Rüzgar üstü bordamda oluşan tertemiz süt liman türbülansı da gözlemleme şansım oldu. Dolayısı ile dalgalardan kaçınmak için aynı faça floktaki gibi etkindi. 

Internette "heave to mainsail only" diye aratınca sonuçlar hatta bir iki video da çıkıyor. Bir dahaki sefere video çekip paylaşırım bu başlık altında. 

Selamlar

[Oktay Eryılmaz]

Çok güzel anlatmışsınız hocam,
“EĞLENDİRMEK “ yerine EĞLEMEK” belki daha doğru olur.
Selemlar

[Bülent Büyükdağ]

Rüzgar altı bordada olması gerekmez mi liman suyun Doğan hocam. Ben mi anlatımınızı yanlış anladim ?

[Doğan Erbahar]

Çok güzel anlatmışsınız hocam,
“EĞLENDİRMEK “ yerine EĞLEMEK” belki daha doğru olur.
Selemlar

Evet Oktay reis, soradan aklıma geldi öyle kullanan da var zannedersem. Daha az heceli hem 

[Doğan Erbahar]

Rüzgar altı bordada olması gerekmez mi liman suyun Doğan hocam. Ben mi anlatımınızı yanlış anladim ?

Rüzgâr altına düştüğümüz için geride bıraktığımız su rüzgar üstünde. Yani rüzgarın geldiği tarafta görüyorsunuz anaforcukları

[Bülent Büyükdağ]

Liman şu deyince kafam karıştı hocam. Şimdi anladım.

[Recep Ertürk]

Faça yelken sözcüğü bunların hepsini kapsamıyor mu?
Yani hem flokla hem ana yelkenle, hem ikisi ile bir yapılanı?

[Cem Gür]

Faça yelken sözcüğü bunların hepsini kapsamıyor mu?
Yani hem flokla hem ana yelkenle, hem ikisi ile bir yapılanı?

Kapsıyor Recep Bey.

"Faça Yelken" büyük olasılıkla İtalyancadan dilimize geçmiş .Malum Faça Yüz demek. Façasını bozmak, Façasını düzeltmek  vs... Faça yelken de muhtemelen Face vela gibi bir şeydir. Yelken yüzü.. Yelken yüzünü göstermek...

Faça yelken / Have to / Eğlemek  ister ana ve ön yelken birlikte ister tek tek olsun her birinde have to olarak tanımlanıyor.

Eğlemek/eğlenmek denince zaman zaman traverse çıkmak anlaşılıyorsa da doğru değil. Traverse çıkmak başka bir seyir şekli.

[Recep Ertürk]

Teşekkür ederim..

[Ahmet Kabaalioğlu]

Faça yelken sözcüğü bunların hepsini kapsamıyor mu?
Yani hem flokla hem ana yelkenle, hem ikisi ile bir yapılanı?

Kapsıyor Recep Bey.

"Faça Yelken" büyük olasılıkla İtalyancadan dilimize geçmiş .Malum Faça Yüz demek. Façasını bozmak, Façasını düzeltmek  vs... Faça yelken de muhtemelen Face vela gibi bir şeydir. Yelken yüzü.. Yelken yüzünü göstermek...

Faça yelken / Have to / Eğlemek  ister ana ve ön yelken birlikte ister tek tek olsun her birinde have to olarak tanımlanıyor.

Eğlemek/eğlenmek denince zaman zaman traverse çıkmak anlaşılıyorsa da doğru değil. Traverse çıkmak başka bir seyir şekli.

Abi bende farkında olmadan "traverse çıkmak" tabirini kullanmışım "batı kaçağı " konusundaki iletimde. Bunu tam bir açıklasak mı? ben yelkenle traverse çıkılıyormu bilmiyorum. Bizimkiler bunu yerel şiveyle yuvarlayarak "driverse durmak yada driverse çıkmak" olarak  kullanıyorlardı. Makinayla tekneyi eğlendirmek gibi bir anlamda kullanıyorlardı. Tam yapılışı; ağır denizli ve rüzgarlı havalarda pek ağır yol ileri ,boş ve tekrar ileri yol şeklinde dalgalara baş verip eğlendirmek olarak kullanırlardı. Aslında bir yere gitmezsiniz , genelde ağ başında beklerken ağı kaybetmeyelim hava yumuşayınca  hemen ağı çekelim diye yapardık. Bazan çok büyük dalga gelince , kayığı aykırılatmasın diye biraz daha yol verip üzerine tırmanır, inerkende yol kesip kayığı dövüştürmezdik.

[Mustafa Ertör]

Ahmet'cim bu işlemi ben de aşırı rüzgarda demir tarama ihtimaline karşı demirin üstüne makina ile azyol vererek gitmek ve demire düşen yükü azaltmak olarak bilirim.

[Tan Kaan Özkan]

Marina ağzı kalabalık, açıkta sıra bekliyorum. Yani "eyleniyorum", Traverse çıktım
Fırtana var, limandan içeri gireceğim ama dalgalar liman ağzında zorlayacak, dalga saymak için bekliyorum, Travers yapıyorum.

yanlış mı kullanıyorum ?

[Ahmet Kabaalioğlu]

Ahmet'cim bu işlemi ben de aşırı rüzgarda demir tarama ihtimaline karşı demirin üstüne makina ile azyol vererek gitmek ve demire düşen yükü azaltmak olarak bilirim.

Evet abi sanırım gemilerde  de tam bu söylediğiniz haliyle kullanılıyor, biz bunu ağa bağlıyken de yapardık, muhtemelen eskiden gemici olduklarından mı acaba ,kendilerince uyarlamışlar mı bizimkiler bilemedim. "Ağın başında driverse duruverelim şöyle" derlerdi tamda bu şekilde bir uygulamayla havayı atlatırdık, gündüz korkmazdıkta, gece olunca denizler çok büyük gözükürdü, bir de yumruk kadar kayıklarda olunca.

[Ahmet Kabaalioğlu]

Marina ağzı kalabalık, açıkta sıra bekliyorum. Yani "eyleniyorum", Traverse çıktım
Fırtana var, limandan içeri gireceğim ama dalgalar liman ağzında zorlayacak, dalga saymak için bekliyorum, Travers yapıyorum.

yanlış mı kullanıyorum ?

Bu halini duymadım, sorarım bizim genç denizcilere, bir tanesi buralarda bu günlerde, ama sanırım onlar bu tarz şeylere "drift" diyorlardı galiba.

[Tan Kaan Özkan]

Hah bu da farklı...
Drift diye, kendi kendine rüzgardan yada akıntıdan akma/sürüklenme durumu diye biliyorum ben.