Rehber Kitap denilince aklıma ilk gelen kitap Piri Reis’in Kitab-ı Bahriye’sidir.
Gerçek adı “Muhiddin” olan Piri Reis’in doğum yeri ve tarihi Gelibolu 1470 olarak kabul ediliyor. Kitab-ı Bahriyeyi 1521’de tamamlayıp Kanuni Süleyman’a 1526’da hediye ettiğinde 56 yaşındaymış. Çocuk yaşta amcası Kemal Reis’le denizlere çıkan Piri Reis, diğer Osmanlı denizcilerinin aksine sadece savaşmamış, kendi çizdiği ve topladığı haritalarla harita bilimi konusunda çok önemli hizmetlerde bulunmuştur. 1929 yılında Topkapı Sarayı’nda tesadüfen ortaya çıkan Dünya Haritasında başka denizcilerin haritalarından da faydalanılmış. Tarihçilere göre Kristof Kolomb’un çizdiği ve daha sonra kaybolmuş haritalar da bunlara dahildir. Dönemin şartlarından dolayı bilim adamı olarak kalamamış, savaşlarla geçen bir ömrün sonunda politik bir insan olamadığı için, hem kendi hatalarından hem de bazı devlet adamlarının kötü niyetinden dolayı 83 yaşında idam edilmiştir. XVI. Yüzyılın ilk yarısında Osmanlı donanması daha çok kürekli gemilerden oluşuyordu. Yelkenli gemiler yok denecek azdı. Piri Reis gibi değerli bir denizciyi seksenli yaşlarında savaştırmak yerine, kendisine donanımlı bir filo tahsis edilerek araştırma ve keşifler için faydalanılsaydı, tarihimiz daha farklı olabilirdi.
Kitab-ı Bahriye birinci kısmı manzum olup öncelikle meteorolojik bilgiler, pusula ve harita kullanımının anlatılması ile başlar, Türk ve Dünya denizlerini anlatır. Daha sonra ikinci kısımda düz yazı biçiminde Çanakkale Boğazı’ndan başlayarak bütün Ege Denizi’ni ve Akdeniz’i büyük ölçekli haritalarıyla birlikte anlatır. Kıyı ve adalardaki derinlikler, demirlenecek veya kötü havalarda sığınılacak yerler, su kaynakları, bitki örtüsü, yerleşim yerlerindeki demografik ve kültürel bilgiler de kitapta yer alır. Kitabın el yazması kopyaları Dünya genelinde önemli kütüphanelerde saklanmaktadır. Toplamda 290 harita çizilmiştir. Kolomb’un Amerika kıtasını keşfinden Türkiye’de ilk defa bu kitapta bahsedilmiştir.
Cumhuriyet Döneminde Türk Dil ve Tarih Kurumunun kurulmasının ardından ilk defa 1935 yılında basımı yapılır. Daha sonra zamanla muhtelif baskıları çıkar. Bendeki kitap TC. Başbakanlık Denizcilik Müsteşarlığı tarafından Halil İnalcık Hocanın danışmanlığında 2002’de basılan versiyonu. Orijinal Osmanlıca ve İngilizce dilleri birlikte verilmiş. Anlaması biraz zor olsa da okuması zevkli.
Gönderen