Koca kıt'anın kuzeyinde kimileri derin yalıyarların dibindeki incecik sahillerde, kimileri git git bitmez fiyordların en üçra dip köşesinde kimileri de dev ağaçlı ormanlarda yaşayıp giderken sanki bir eşikten atlamışcasına 7.yy da ortalığa atılıp 400 yıl toz duman attırmışlar.
Danimarka, Norveç ve İsveç ayrı ayrı ama çoğu kere ortaklaşa anlamaya, öğrenmeye ve tabii anlatmaya çalışıyorlar Viking atalarını.
"Sciences et Avenir Magazine"de Arkeoloji, Antropoloji ve Tarih Uzmanı Bernadette Arnaud bir makale yazmış. Tercüme edip paylaşmak heybemize bir bilgi kırıntısı atar diye düşündüm.
-------------------
Yoğun katran üretimi Viking genişlemesinin sırlarından biri mi?
Tercüme. M. Cem GÜR
Bernadette Arnaud
https://www.sciencesetavenir.fr/archeo-paleo/archeologie/ce-que-l-expansion-viking-doit-au-goudron_129399 İskandinavya'da VIII. yüzyıldan itibaren yoğun bir katran üretimi Viking filosunun hızlı gelişimine eşlik edecektir.
Resim Kaynak: biqfr.blogspot.comTeknolojik bir yenilik Viking keşiflerini açıklayabilir mi? İskandinav bölgesinde, langskip, snekkja ve diğer knarr’ların kalafatlanması için katran ve reçineli maddelerin kullanımı uzmanlar tarafından bilinirken, doğu İsveç'teki son çalışmalar da yeni bir üretim tarzını ortaya çıkardı.
Uppsala Üniversitesi'nde arkeolog olan Andreas Hennius, “
Antiquity” dergisinde yayınlanan araştırma raporunda, endüstriel ölçekte katran yapımının uzun mesafeli Viking seferlerini nasıl arttırdığını açıkladı. Yazar, bu üretim ile ilişkili huni şeklindeki birçok yapıyı keşfettiğini bildiriyor. Çam ağacının yavaş yakılması ile katranı çıkaran fırınların bazıları 500 litre katran sağlayabiliyordu. (Araştırmacılar bu ürünün 130 litresinin bir langskip'i kalafatlanması için gerekli olduğunu tahmin ediyorlar).
Dördüncü yüzyılda mütevazı bir iç kullanım, sekizinci yüzyıldan itibaren ormanların hemen yakınında çukurların çoğalması, Andreas Hennius'a göre katran talebinde sıra dışı bir artış olduğunu kanıtlamaktadır. 2000'li yılların başında Uppland eyaletinde ilk fırınlar keşfedilmeye başladığında, araştırmacılar, önce bunların odun kömürü üretiminde kullanıldıkları varsaydılar, sonradan katranla ilişkilendirdiler.
XI. yüzyıl, son keşifler dönemi; Vikingler her yerdeler.Andreas Hennius, “Viking döneminde denizcilik faaliyetlerinin yoğunlaşması muhtemelen ticari bir ürün haline gelen katran tüketimini de arttırdı” diye yazıyor. Gittikçe daha büyük fırınlar, Viking genişleme periyodu olan 680 ile 900 arasında inşa edildi. Bu uzmana göre "katranın yoğun şekilde üretilmesi, aynı zamanda, üretimde, işgücünde, ormanların işlenmesi ve ulaşımın yönetiminde de yeni örgütlenme yöntemlerini de içeriyor". Bu katran üretimi, gemi yapımı ve Viking denizcilik evrimi ve etkisi ile eş zamanlıdır.
XI. yüzyıl, son keşifler zamanında, Vikingler her yerdedir. VIII. yüzyılın sonlarında Northumberland sahilindeki Lindisfarne Manastırına saldırdıklarından beri İngiltere’de; IX.yüzyılda İzlanda'da, oradan da Grönland'a ve hatta bir zamanlar
Vinland diye adlandırdıkları Amerikan sahillerinde. Diğerleri doğuya gidecek ve büyük Rus nehirlerini tırmanarak Kara Deniz ve Hazar Denizi'ne ulaşacaklardır.
Viking keşifleri için motivasyonlar, ani başlangıçları navigasyon tekniklerine, iklim değişikliklerine veya aşırı nüfusunla ile ilgili olsa bile, araştırmacılar tarafından tam olarak anlaşılamıyor. Şüphesiz başat olan, zenginlik elde etmek için tutkuyla arzuladıkları gümüşe erişim, kazanç cazibesi. Macerayı da unutmadan! Özellikle denizlerin yağma alanı olarak görüldüğü bir dünyada.
Her ne olursa olsun muhakkak ki İskandinav katranın cazibesi vardı çünkü on yedinci yüzyılda, Fransız üretimi artık yeterli değildi, Stockholm başta olmak üzere Kuzey Avrupa'dan ithal etmek gerekiyordu. Günümüz İsveç’inin ana ihracat ürünü olan iğne yapraklı ağaç katranı, Colbert liderliğinde gelişen donanmasıyla Fransa'da 17. ve 18. yüzyılda stratejik bir malzemeydi.
Arapça bir kelime olan qaṭrān İng.
tar iki tiptir: bitkisel katran, ağacın veya kabuğun piroliziyle* ekstre edilen reçineli ürün; ve jeolojik kökenli katran (bitüm, kömür katranı veya şist).
(*)
Piroliz, yunanca ısı anlamına gelen “pyro” ve parçalanmak anlamına gelen “lyse” kelimelerinden oluşan; yüksek sıcaklıkta ve oksijensiz ortamda organik maddelerin termal kırılmaya uğradığı termo kimyasal sürecin adıdır.
Gönderen