Heyamola Hey
Bahriye Mektebi => Elektrik => Konuyu başlatan: Doğan Erbahar - 12 Ağustos 2019, 22:39:37
-
Eyüp Reis’in güzel seyir notlarını okurken aşağıdaki cümlesi dikkatimi çekti.
“Samimi olarak söylemek gerekirse defalarca okumama, anlatmalara rağmen hala volt, amper, Watt, ohm, Joule gibi kavramları bilmiyorum. Hepsi birbirine karışıyor.”
Esasında burada ince bir espri yaptığını düşünüyorum Eyüp Reis'in zira piyasada bu birimleri kullanan usta ve satıcılar kafa karşıklığından başka bir şeye yol açmıyorlar. Bir takım “galat-ı meşhurlar” yerleşmiş ve değişecek gibi de gözükmüyor. Bunların hepsini bir başlık altında tespit edip toparlamak adına bu konuyu açtım. Öncelikli nicelikler elektriksel nicelikler ve bunların birimleri olacak.
Uluslararası standart (“standart enternasyonel”) veya kısaca SI birim sistemi tüm dünyada bilimsel ölçüm ve raporlamalarda kullanılan bir standarttır. Ancak bu SI birimlerinin bazıları “pratik” birimler değillerdir. Dolayısı ile aynı nicelik için farklı faklı birimler kullanıldığı çokca vakidir. Aşağıdaki özette esas bunlara değinmeye çalışacağım zaten, kafa karışıklığının sebebi bunlar çünkü…
Niceliklere göre sınıflandırma yapıyorum:
1. ENERJİ
“İş” yapmak, yaptırmak veya bir cismi ısıtmak için ihtiyaç duyulan niceliğe verilen isimdir. Enerji birçok türü olması sebebiyle biraz “gizemli” bir nicelik olmakla beraber bütün bilimsel çerçevelerde (özellikle de fizikte) açık ara en önemli niceliktir. Çünkü korunur, yok edilmez, yoktan var edilmez, sadece bir cinsten diğer cinse dönüştürülebilir. (Onun korunan bir nicelik olması tabiatta var olan zaman simetrisi ile çok yakından ilişkilidir, detay merak edenler “Noether Teoremi” anahtar kelimesini aratabilir.)
Elektrike gelirsek akü esasen bir enerji deposundan başka birşey değildir, daha açık olmak gerekirse depoladığı şey elektriksel potansiyel enerjisidir. Ama akülerin üzerinde bu dolaylı olarak yazar, çünkü doğrudan depoladığı enerji miktarını yazmak “pratik” bir iş değildir, aşağıda ne demek istediğimi daha detaylandıracağım.
Enerjinin SI birimi JOULE’dur ve J ile kısaltılır. Ancak dediğim gibi bu çoğu işte pratik bir birim değildir. Her ölçekte ve uygulamada çalışanlar kendi enerji birimlerini kullanırlar. Bu birimler birbirlerine basit bir sayısal çarpan ile dönüştürülebilir.
Elektrik uygulamalarında kullanılan en yaygın enerji birimi wattsaat veya kilowattsaat’dir. 1 Wattsaat = 3.600 Joule’dür. 1 kWattsaat de 3.600.000 Joule. (Kilo kelimesi 1000 anlamına gelen bir ön ekten başka birşey değildir. Kilogram, kilometre, vs… gibi) Watt nereden geliyor şimdi ona gelelim:
2. GÜÇ
Enerji ile çok yakından alakalı olmakla beraber BAMBAŞKA bir şeyi ifade eder. Güç söz konusu olduğunda işin içine ZAMAN girer. Güç, enerjinin zamana bölünmesi ile elde edilir. Gücün SI birimi WATT’dır; kısaltması W’dür. Örnek verirsek 100 W’lık bir motor 1 ton suyu 1 metre yukarı pompalayabilmek için 100 saniyeye ihtiyaç duyarken 1000 W’lık (veya 1 kW’lık) bir motor aynı işi 10 saniyede tamamlar. Dolayısı güç söz konusu olduğunda mevzu bir işi ne kadar kısa sürede yapabilmekle alakalıdır.
Gücün birimi Watt dedik. Bu aynı zamanda Joule/saniye anlamına gelir. İkisi aynı şeydir; kara veya siyah demek gibi... İşte o yüzden Joule yerine de istenirse Watt.saniye demek mümkündür. (Aradaki nokta çarpma anlamındadır.) Watt ile çarpacağınız herhangi bir zaman birimi de size enerji cinsinden bir nicelik verir. O yüzden yukarıda watt.saat veya kilowatt.saat enerji birimidir dedik.
Enerjinin bu şekilde ifade edilmesinde bazı avantajlar ve “pratik” sebepler vardır. Mesela elektrikli cihazların en önemli karakteristikleri ne kadar güç harcadıklarıdır. Misal olarak televizyonunuz 200 Watt’lık, siz bunu bir ayda 100 saat kullandınız o zaman sadece TV için 20 kWh (kilowatt hour – kilowatt saat) enerji harcamış olursunuz ve elektrik dağıtım şirketi de sizi harcadığınız enerji üzerinden faturalandırır. Onların da kullandığı enerji birimi kWh’dir.
İçten yanmalı motorlarda çokca kullanılan bir güç birimi de beygir gücü (horse power = hp). Bu da 745 W anlamına geliyor. Muhtemelen tarihsel sebeplerle seçilmiş bir rakam...
Watt dersek güç, wattsaat dersek enerji, bu önemli bir nüans ve kafa karşıklığına sebebiyet veren ana faktörlerden bir tanesi…
3. YÜK
Veya elektriksel yük… Tabiatta atom altı parçacıklardan başlayarak en temel seviyede dahi karşımıza çıkan bir diğer gizemli niceliktir yük. Yük de enerji gibi korunur, yok edilmez, yoktan var edilmez. Esasında yükün en “tabiî” birimi bir elektronun yüküdür. Ancak elbette ki bu bir standart için çok küçüktür. Dolayısı ile yükün SI birimi KULON olarak seçilmiştir. (Coulomb diye yazılır, Fransızca’nın tuhaf telafuz kuralları gereği kulon diye okunur, böyle burundan bir N sesi ile filan… Coulomb’un kısaltması C’dir.)
Ne var ki günlük hayatta Kulon birimini neredeyse hiç görmeyiz. Çünkü akü gibi depolama uygulamaları haricinde yükün pratik olarak ifade ettiği fazla birşey yoktur. Yük için pratik bir birim elde etmek için önce onun zaman ile ilişkisini ifade eden AKIM kavramına bakmak lazım.
4. AKIM
Yük taşıyıcıların fiziksel olarak bir yerden bir yere hareket etmesine akım ismi verilir. Enerji ile güç arasındaki ilişkinin aynısı yük ile akım arasında vardır. Enerjiyi zamana bölersek gücü elde ederiz demiştik işte yükü zamana bölersek de akımı elde ederiz. Akımın SI birimi Ampere’dir. Türkçe’de Amper diye okunup A ile kısaltılır. Belli bir kesitten bir saniyede geçen yük miktarıdır. Kulon/saniye ile Amper aynı şeyi ifade eder, ak ile beyaz gibi…
Bu da demek oluyor ki yukarıda güç ile zamanı çarpıp enerji bulduğumuz gibi akım ile zamanı çarparak yükü elde edebiliriz. Yani Amper saat (Ah) bir YÜK birimidir ve 3600 Kulona eşittir.
Akülerin üzerinde depoladıkları YÜK MİKTARI yazar. 72 Ah olarak yazan şey bizde piyasada yaygın olarak 72 Amperlik akü olarak telaffuz edilir ki bahsettiğim “galat-ı meşhurlardan” en meşhuru da budur. Doğrusu 72 amper-saat demektir. Dediğimiz gibi bu bir yük birimidir. (Google'a "72 amper akü" yazıp seyredin cümbüşü... Doğru kullananların sayısı ile yanlış kullananların sayısı neredeyse aynı görsellere bakınca...)
Pratik hesaplarda teknedeki elektriksel cihazların belki güçlerinden bile daha önemli bir karakteristik çektikleri akım miktarıdır. Toplamda 10 Amper akım çeken cihaz çalıştırıyorsanız 72 Ah’lik akünüz motor çalışmıyorken buna 7 saat dayanabilir anlamına gelir.
Akımın insan vücudu üzerinde olumsuz etkisi vardır çünkü sinir sistemimiz de esasında bir elektrik devresidir. Çarpılırken titrememiz bu yüzdendir. Titreme ve kasılma haricinde yanıklar da olasıdır. 100 mA (mili amper) in üzerindeki akımlar kalp ve solunum ritmini bozup ölümcül olabilir.
5. ELEKTRİKSEL POTANSİYEL
Gerilim, voltaj, potansiyel farkı veya sadece potansiyel gibi isimlerle de bilinen bu önemli nicelik enerjinin yüke bölünmesi ile elde edilir. SI birimi Volt, kısaltması V’dir. Volt aynı zamanda Joule/Kulon anlamına gelir; al ile kırmızı gibi eş anlamlıdırlar…
Devreler ve özellikle kimyasal piller söz konusu olduğunda elektriksel potansiyel önemli bir niceliktir, çünkü kimyasal reaksiyonla enerji üreten pillerde enerjiyi yük başına düşer şekilde hesaplamak daha mantıklıdır. Bu yüzden böyle bir nicelik tarihsel olarak gelişmiş ve halen kullanılmaktadır.
Çoğu iletkende ve devrede akım ile potansiyel farkı arasında doğrusal bir bağıntı vardır ve bu meşhur bağıntı Ohm kanunu ismi ile bilinir. (Aradaki orantı katsayısına da direnç denir.)
Şimdi akım ile potansiyel farkını çarparsak ne olur bakalım:
Akım = Yük / Zaman
Potansiyel = Enerji / Yük
İkisini çarparak yükler birbirini götürür ve enerji / zaman elde ederiz. Bu da güç anlamına gelir. Yani Volt ile Amper’I çarparanız Watt elde edersiniz. Bu doğru akım devreleri için pratik ve güzel bir formüldür. Irgatınız 500 Watt ise ve bunu 12 V’luk akünüze bağlıyorsanız en az (500/12 =) 42 Amper akım çeker. (Kayıplarla bu rakam 50’lere çıkabilir.) Bunun gibi herhangi bir cihazınızın çektiği akımı biliyorsanız kafadan gücünü de hesaplayabilirsiniz. Böylece güneş panelleriniz (ki güçleri ile karakterize edilirler) mesela buzdolabınızı en azından gündüz idare edebilir mi kabaca hesaplamak mümkündür.
Potansiyelle ilgili bir çarpıcı hesap daha yapalım. Akülerin üzerinde potansiyelleri ve yük tutma kapasiteleri yazar. 12 V ve 72 Ah gibi. Şimdi buraya kadar anlattıklarımıza bakarak bu iki rakamı çarparsak enerji elde etmemiz lazım. Çünkü bir tanesi yük diğeri potansiyel. 1 Ah = 3600 Kulon eder bunu 12 ve 72 ile çarparsanız 3.110.000 Joule gibi bir enerji elde edersiniz ki bu da yaklaşık 750 gram TNT’nin patladığında ürettiği enerjiye eşdeğerdir.
Akü işinin şakası yoktur. O küçük kutu ciddi bir dinamit lokumu kadar enerji saklar…
6. DİRENÇ
Direnç potansiyelin akıma bölümüdür. Birimi Ohm’dur ve yunan alfabesindeki büyük harf omega ile sembolize edilir. Volt / Amper = Ohm anlamına gelir. Elektrik ve elektronikte ohm birimi kilo, mega, mili gibi bir sürü ön ekle pratik olarak da kullanılır.
Esprili bir anektodla bitirelim; Nobel ödüllü Franck Wilczek bir seminerinde anlatmıştı bunu bir videoda görmüştüm.
Amerikan donanması elektrik teknisyenlerinin el kitabında 3 tane ohm kanunu varmış:
1. Potansiyel = Akım x Direnç
2. Akım = Potansyel / Direnç
Üçüncüsü de okuyucuya bir egzersiz olarak bırakılmıştır diyordu Wilczek… :) :)
-
Doğancım, çok teşekkürler..
Eminim katkıların devamıyla enerji konusunda güzel bir derleme olacak..
-
Sağol Doğan hocam. Özellikle benim gibi kafası karışık olanlar için çok yararlı bir konu başlığı olacak. Pratikte neyi nasıl yapmamız gerektiğini de anlatabilirseniz çok iyi olur. Mesela bir elektrikli cihaz seçerken nelere dikkat etmeliyiz, sigortası nasıl olmalı, kablo kalınlığı nasıl hesaplanmalı, terminaller bağlantılar nasıl olmalı? gibi. Şimdiden emeğinize, zihninize sağlık.
-
Erdal Reisim sağolun. Konunun uzmanları aramızda, Erol abi ve Özgür Reis çok güzel bilgiler verdi geçmişte, onlar daha iyi bilirler teknik detayları, benimki temel kurallar üzerine birşeyler karalamaktı. Bu fizik dediğimiz disiplin insana sürekli "basit düşün"ü telkin eder. :) Herşey o kadar basit olsa zaten diğer dallara gerek olmazdı. :)
-
Doğan hoca,gene çok önemli bir konu başlatmışsın,emeğine sağlık.
Adımı anmışsın,teveccühün.
Franck Wilczek gerçekten OHM kanunu ile ilgili böyle bir yorum yapmış mı ?
Şöyle bir yorumunu not almışım,çok dikkatimi çekmişti,ismi geçtiği için paylaşmak istedim.
"CERN'de yürütülen proje zamanımızın piramitleridir.Ancak piramitler ile
kıyaslandığında daha üstün olduğunu söyleyebiliriz.Birkere projenin itici gücü batıl
inanışlar değil,meraktır.Ayrıca işbirliği ile yapılmıştır,emir üzerine değil.Devasa bir
ölçekte yapılmış olması,göz boyamak için değildir,boyutları işlevselliği ile
ilgilidir.Bilimin sınırlarını zorlayan bu proje,son derece hassas ve ayrıntılı olmasının
yanısıra,büyük bir olasılıkla insanlık tarihinin en karmaşık,en "allengirli" yapıtıdır.
Şu anda elimizde iyi kurgulanmış,büyük ölçüde sınanmış,Nobel ile ödüllendirilmiş bir
Zayıf Etkileşim Kuramı bulunuyor.Bu kuram doğrudan kanıtlanamamış bir kavrama dayanıyor.Söz
konusu kavrama göre evren bir çeşit üstün iletkendir.Üstün iletkenliği elektrik ile
değil,zayıf yükler ile ilgilidir.Bize boş gibi gelen uzay aslında boş değildir.Başka bir
deyişle dünya,"bir şey" ile çevrili bir okyanusta yüzüyor gibidir.Ancak henüz su
molekülünü ayrıştırmayı başaramadığımız için okyanusun neden yapılmış olduğunu bilmiyoruz.
LHC (Büyük Hadron Çarpıştırıcısı) işte bunu keşfedecek.Kaldıki LHC'nin
keşfedebileceklerinin yanında bu hiçbirşeydir.
Frank Wilczek"
Eğer bu sezgisel yorum doğru çıkarsa fizik'te epey değişiklikler olacak gibi.(Acaba esir kavramı geri mi geliyor).
Bu benim naçizane fikrimdir.
-
Bu ohm kanunu VIR diye kolay hatırlayabiliriz.
12 volt dc. elektrik tesisatına sahip yelkenli teknelerin sistemini kolaylıkla kavrayabiliriz.
Ben bir usta ağzıyla anlatmaya çalışayım.
Formül şöyle V=I*R
V bildiğimiz Voltajı temsil ediyor(Gerilim),(Potansiyel),birimi de Volt
I Akımı temsil ediyor birimi Amper
R Direnci temsil ediyor birimi Ohm
-
Teknelerimizde kullandığımız doğru akım için
I=V/R
R=V/I
gibi kullanabiliriz.
Güç ise W ile temsil ediliyor,birimi Wat
Wat'ı işin içine sokarsak,
W=V*I
V=W/I
I=W/V
Oluyor
-
Gerilim (Volt) nedir
Akım (amper) nedir
Direnç (ohm) nedir
Benzetmelerle anlatmaya çalışacağım,becerebilirsem.
-
Şimdi elektriği herhangibir akışkan gibi düşünürsek,mesela su .
Volt tesisattaki su basıncını
Amper,akan suyun debisini
Ohm ise suyun dolaştığı boruların akışa karşı direncini
Temsil eder.
Şimdi gözünüzde canlandırabilirsiniz.
Elektriği gözümüzle göremediğimiz için bu benzetmeler,kavramamızı kolaylaştırır.
-
Çok iyi gidiyor; teorik ve pratik anlatım buluştu; elinize, dilinize sağlık.
-
Su benzetmesi ile devam edelim:seyyar su deposu=Bir kenarda duran akü. Yüksekte duran tesisat bağlı su deposu:Kullanımdaki akü.
Su borusu çatlağından sızan su:Kaçak akım. vana,çeşme:elektrik anahtarı.Su borusu çapı:Kablo kesit çapı.
-
Benim bazı sorularım olacak;
Neden, Aküler amper cinsinden, solar panel Watt cinsinden, gösterge volt cinsinden konuşuluyor? sonuçta bir denklemde bu değerler birbirine dönüştürülebiliyorsa, kafa karışıklığı giderilir diye düşünüyorum.
-
Akülerin ve solar panellerin tanımlaması Ticari mantık üzerinden kolaylık olduğu için yapılıyor.Gösterge diye neyi söylediğinizi pek anlayamadım.
-
Benim bazı sorularım olacak;
Neden, Aküler amper cinsinden, solar panel Watt cinsinden, gösterge volt cinsinden konuşuluyor? sonuçta bir denklemde bu değerler birbirine dönüştürülebiliyorsa, kafa karışıklığı giderilir diye düşünüyorum.
Eyüp Reis'im aküler iki rakam ile karakterize ediliyor. Birincisi sağladıkları potansiyel farkı, ikincisi de yük tutma kapasitesi. İşte Amper diyorlar bu yanlış bir kullanım. Doğrusu amper-saat, bu bir yük birimi. Yakından bakarsanız zaten Ah (h - hour'un h'si) olarak yazdığını görürsünüz.
Akü bir biriktirme birimi olduğu için elbette ki mantıklı olan depoladığı şeyden ne kadar depolayabildiğini yazmak... Bu rakam full şarj edilmiş bir akünün tuttuğu yükü gösteriyor ve ilk mesajda örneklendirdiğim gibi cihazlarınızın çektiği akıma göre kabaca kaç saat idare edeceğini hesaplayabiliyorsunuz.
Solar panel ise bir enerji üreteci. Dolayısıyla belli bir zamanda ne kadar enerji üreteceğini bilmek lazım. Bu da güce karşılık geliyor ve birimi Watt... Bunu akıma çevirmek isterseniz 100 Watt / 12 V = 8 amper gibi bir rakam bulursunuz. Yani sizin 72 Ah'lik akünüzü yaklaşık 9 saatte şarj eder gibi kabaca hesaplar yapabilirsiniz.
Yalnız bilmek lazım ki bu 100 Watt güneş ışığı dimdik vururken geçerli bir rakam. Gün boyunca açılı geldiği için gerçek rakam bunun altındadır. Bu konuda biraz daha detaylı yazabilirim ileride...
Gösterge derken zannedersem aküde ne kadar şarj (charge - yük) kaldığının göstergesini diyorsunuz. Bunun en pratik yolu potansiyel farkına bakmak. Çünkü 12 V dedik ama bu esasında şarj durumuna göre 11,5 - 13,5 arasında değişiyor. (Tam rakamları Erol daha iyi bilir) Ve yanlış hatırlamıyorsam şarj-voltaj bağıntısı lineer olarak ilerliyor. Yani bu iki rakamın tam ortalamasını alın 12,5 V olur bu da %50 doluya karşılık geliyor. Erol abi tam rakamları verirse küçük bir tablo hazırlarım bununla alakalı...
-
Hasan Reis sordu da bir açıklama düşeyim. Konu başlığını biraz espirili olarak seçtim, tırnak işareti de buna atıf...
Nuri Hoca tarihini daha iyi bilir, arkaik Ingilizce'de tekil sen vardı sonradan ortadan kalktı İngilizce'de tekil çoğul zamir farkı... hepsi "you" oldu...
Bu kalıp çok sınırlı da olsa hâlâ kullanılır "know thy enemy" vs. gibi dini metinlerden gelen kalıplarda... öyle esti aklıma kullandım işte... :P
-
Bana da Shakespeare okuttun ya Doğan Hocam. Alacağın olsun...
http://unenlightenedenglish.com/2009/07/thou-thee-thy-thine-ye-shakespearean-english/
-
;D ;D
Zamanında çok eleştirdiğim Boğaziçi Fiziğin ısrarla verdiği 4 tane Ingiliz dili edebiyatı seçmeli dersi bir yerden patlayacaktı...
-
Akülerin ve solar panellerin tanımlaması Ticari mantık üzerinden kolaylık olduğu için yapılıyor.Gösterge diye neyi söylediğinizi pek anlayamadım.
Hüseyin Abi, teknede kumanda masasının yanında bir panel var. Orada su, mazot ve servis aküsü ve motor aküsünü gösteren bir digital gösterge var. Akülerin volt cinsinden değeri yazıyor.
-
Cevaplar için teşekkürler, sorularıma devam edeyim;
Paralel ve seri bağlama nedir? hangi durumlarda hangisi kullanılır?
AC ve DC akım nedir?
-
Aküler, pillerden farklı olarak kimyasal yolla tekrar tekrar elektrik gücü üretebilen düzeneklerdir.
Bir akü normal olarak anma voltajı (yani bizim için 12 volt) ve elektrik gücü üretebilme özelliğinin miktarı ile tanımlanır. (60 amper-saat) gibi.
Şimdi bizim için pratikte teknemizdeki akülerimizin ne kadar dolu olduğu önemlidir.İşin uzmanı olmadan bir anda akümüzün ne kadar dolu olduğunu tahmin etmenin tek bir yolu vardır.O yolda akümüzün voltajına bakmaktır,voltajı okumaktır.Tam dolu bir akü yaklaşık olarak 13 volta yakın bir değer gösterir akümüzü kullanıp boşalttıkça akümüzün voltajı bu değerden aşağıya inmeye başlar şayet panelinizdeki göstergede akünüz 12 voltun altına yani 11.99 bile olmuşsa bunun anlamı akünüz boşalmış doldurulması yani şarj edilmesi gerektir. Akülerimizin doluluk durumunu o akünün voltajına bakarak %90 doğruluk ile anlarız.
Elbette akümüzün doluluğunu anlamanın daha zahmetli yolları da var.Söz gelimi sulu akülerimizde akümüzün sıvısının yoğunluğunu ölçerek te tahmin yapabiliriz.
-
Ben de Akülerden bir soru sorayım. Sulu akülerin üzerinde mercekli bir gösterge oluyor. Kullanma kılavuzu,
Yeşil: sorun yok,
Siyah: şarj gerekli,
Beyaz: akünün değişimi gerekli,
diyor.
Benim Akü göstergesi yeşil ama ibre 12'nin altında. Göstergeye bakarsak tam dolu ama ibre şarj gerekli diyor?
-
O mercekli mekanik göstergeye aldırmayın.Siz voltajına dikkat edin.
Bir şey daha var.Akünüzü başka bir alet ile (voltmetre;avometre dediğimiz seyyar elektrik ölçme aleti veya ommetre) voltajını ölçün,sizin paneldeki voltaj değeri ile karşılaştırın fark varsa emin olmak için daha başka bir aletle tekrar karşılaştırma yapın yine fark çıkarsasizin voltaj gösteren göstergenin ayarını bir daha yapın derim.
-
Akü nün açık devre voltajı,direk şarj durumunu doğrusal olarak gösterir.
Kurşun asit aküler için
12.9 V. Tam dolu bir akünün voltajı.
11.4 V. Tam boş bir akünün voltajı.
İlişki tamamen doğrusal.
Açık devre voltajı derken şunu kastettim;bu voltajı ölçerken akü boşta olacak,yani herhangi bir şarj veya deşarj akımı akmıyor olacak
Daha da önemlisi bu voltaj ölçümünün yaklaşık doğru olmasını istiyorsak akünün birkaç saat bu vaziyette dinlenmiş olması gerekiyor.
Tam doğru ölçüm için bu bekleme süresi 24 saate kadar çıkabiliyor.
Bu gecikmenin sebebi kimyasal reaksiyonun plaka yüzeylerinde başlaması,doğru ölçüm için akünün kimyasal durumu plakalarda
homojen olmalı.Tabi bu da gecikmeye neden oluyor.Kimyasal reaksiyonların tamamlanması bayağı zaman alıyor.
Ben şu elektrik akışkan benzetmesinden devam edeceğim,fakat resimleri nasıl yükleyeceğimi bilmiyorum.
-
Akü voltajı şarj durumunu gösterir,fakat kapasiteyi göstermez.
Yani akü yaşlandıkça kapasitesini kaybeder.
Biz tam şarj etsek bile kapasitesi düşmüş olabilir.
Akü kapasitesi % 80 e düşene kadar idare edilebilir.
% 80 den sonra kapasite kaybı çok hızlı oluyor,yenilemek gerekebilir.
Kapasiteyi takip edebilmek için Battery Monitor denen cihazları kullanmak lazım.
Kapasite için bunlar bile kesin değerler değil yaklaşık değerler veriyor.Sebebi hesaplama ile çıkarım yapıyorlar.
Tam olarak kapasiteyi ancak Kapasite testi yaparak anlayabiliriz.
Kapasite testi şöyle yapılıyor;
Aküyü tam olarak şarj ettikten sonra,Ampersaat seğeri hangi stndarttan verildiyse ona göre bir yük bağlayıp yapılıyor.
Mesela C10,C20 gibi
Bunlar nominal kapasiteyi kaç saatte verebileceğine ait standartlar.
C10 verilmişse 10 saat,C20 verilmişse 20 saat deşarj ediliyor,kapasitenin 1/10 veya 1/20 si akımla.
Deşarj boyunca yükü bu akım sabit olacak şekilde ayarlamak lazım.Çünkü akü boşaldıkça voltajı değişiyor,dolayısı ile akım da değişiyor
(V=I*R)
Bu testte akünün gerçek kapasitesi ortaya çıkıyor.
Fakat bunu tekne ortamında yapmak çok kolay değil,en iyisi atölye ortamında yapmaktır.
-
O zaman akü % şarj oranının formülünü yazalım:
Şarj yüzdesi = (ölçülen voltaj - 11,4) × 100 / 1,5
-
Ben de Akülerden bir soru sorayım. Sulu akülerin üzerinde mercekli bir gösterge oluyor. Kullanma kılavuzu,
Yeşil: sorun yok,
Siyah: şarj gerekli,
Beyaz: akünün değişimi gerekli,
diyor.
Benim Akü göstergesi yeşil ama ibre 12'nin altında. Göstergeye bakarsak tam dolu ama ibre şarj gerekli diyor?
Akünün üzerindeki kontrol gözü şöyle çalışıyor.
O aslında ışık veren birşey değil.Sadece küçük bir yeşil top.Ağırlığı öyle ayarlanmış ki,asit yoğunluğuna göre yüzüyor veya batıyor.
Akü şarjlı ise asit yoğunluğu yüksek,top yüzüyor yeşil,görüyoruz,Şarj düşükse yoğunluk düşük yeşil top batıyor,görünmüyor.
Beyaz göründüğünde ise akü suyu eksilmiş oluyor.
Aslında fena bir gösterge değil,fakat akünün sadece bir gözünde bulunuyor,diğer gözlerden birinde sorun olursa bunu anlamamız
mümkün değil.
-
O zaman akü % şarj oranının formülünü yazalım:
Şarj yüzdesi = (ölçülen voltaj - 11,4) × 100 / 1,5
Aynen Doğan hocam zamanında Gezgin Korsana yazdığım yazıda şöyle demişim;
Kurşun asit aküler birkaç akü hücresinin biraraya gelmesiyle oluşur.Her hücre yaklaşık 2 Volt’tur.Dolayısı ile 12 Voltluk bir akü 6 hücreden oluşur.Tam doldurulmuş bir akü hücresinin boştaki (Üzerinden akım çekilmiyorken) voltajı 2.15 volttur.Boşalmış bir akü hücresinin voltajı ise yaklaşık 1.9 volttur.Tam dolu bir hücrenin voltajıyla tam boşalmış bir hücrenin arasındaki voltaj farkı sadece 0.25 volttur.Bu durumda 12 voltluk bir akünün voltajı tam dolu olduğunda 12.9 volt,tam boşaldığında ise yaklaşık 11.4 volt olacaktır.
Bu ölçümlerin akü boştayken,yani üzerinden akım çekilmiyorken ve bir süre (birkaç saat kadar) dinlenmişken yapılması gerektiğini hatırlatalım.
Bu ölçümler tam dolu 12 voltluk bir akü voltajı ile,boşalmış akü voltajı arasında toplam 1.5 volt kadar bir fark olduğunu belirler.Bununla akünün kapasitesini tahmin edebiliriz.Akünün kalan kapasitesi % olarak,akünün voltajıyla doğru orantılıdır.
Eğer akünün voltajı 12.15 V ise ne kadar kapasitesi kalmıştır? 11.4 voltla başlarsak ki bu boşalmış bir akünün voltajıdır,aynı zamanda % 0 kapasite ifade eder.Bu voltajı ölçtüğümüz akü voltajından çıkaralım.
12.15-11.4=0.75 volt.
11.4 volt olan boş akü voltajının üzerinde tam doluluğu gösteren sadece 1.5 volt fark olduğundan,hesapladığımız voltaj farkını buna bölebiliriz.
0.75/1.5=0.5
Veya yüzde olarak ifade edersek
100x0.5=%50
Akümüzün kapasitesini yüzde olarak hesaplamış oluruz.Bunu formüle edersek,
% akü kapasitesi=((ölçülen akü voltajı-11.4 Volt)/1.5 Volt)x100
Oldukça kolay görünüyor.Yukarıda da söylediğimiz gibi bu hesabın doğru çıkması, ölçümlerin aküden hiçbir akım çekilmiyorken ve akü birkaç saat dinlenmişken yapılmasına bağlıdır.
-
O zaman akü % şarj oranının formülünü yazalım:
Şarj yüzdesi = (ölçülen voltaj - 11,4) × 100 / 1,5
Aynen Doğan hocam zamanında Gezgin Korsana yazdığım yazıda şöyle demişim;
Kurşun asit aküler birkaç akü hücresinin biraraya gelmesiyle oluşur.Her hücre yaklaşık 2 Volt’tur.Dolayısı ile 12 Voltluk bir akü 6 hücreden oluşur.Tam doldurulmuş bir akü hücresinin boştaki (Üzerinden akım çekilmiyorken) voltajı 2.15 volttur.Boşalmış bir akü hücresinin voltajı ise yaklaşık 1.9 volttur.Tam dolu bir hücrenin voltajıyla tam boşalmış bir hücrenin arasındaki voltaj farkı sadece 0.25 volttur.Bu durumda 12 voltluk bir akünün voltajı tam dolu olduğunda 12.9 volt,tam boşaldığında ise yaklaşık 11.4 volt olacaktır.
Bu ölçümlerin akü boştayken,yani üzerinden akım çekilmiyorken ve bir süre (birkaç saat kadar) dinlenmişken yapılması gerektiğini hatırlatalım.
Bu ölçümler tam dolu 12 voltluk bir akü voltajı ile,boşalmış akü voltajı arasında toplam 1.5 volt kadar bir fark olduğunu belirler.Bununla akünün kapasitesini tahmin edebiliriz.Akünün kalan kapasitesi % olarak,akünün voltajıyla doğru orantılıdır.
Eğer akünün voltajı 12.15 V ise ne kadar kapasitesi kalmıştır? 11.4 voltla başlarsak ki bu boşalmış bir akünün voltajıdır,aynı zamanda % 0 kapasite ifade eder.Bu voltajı ölçtüğümüz akü voltajından çıkaralım.
12.15-11.4=0.75 volt.
11.4 volt olan boş akü voltajının üzerinde tam doluluğu gösteren sadece 1.5 volt fark olduğundan,hesapladığımız voltaj farkını buna bölebiliriz.
0.75/1.5=0.5
Veya yüzde olarak ifade edersek
100x0.5=%50
Akümüzün kapasitesini yüzde olarak hesaplamış oluruz.Bunu formüle edersek,
% akü kapasitesi=((ölçülen akü voltajı-11.4 Volt)/1.5 Volt)x100
Oldukça kolay görünüyor.Yukarıda da söylediğimiz gibi bu hesabın doğru çıkması, ölçümlerin aküden hiçbir akım çekilmiyorken ve akü birkaç saat dinlenmişken yapılmasına bağlıdır.
Burda eski yazıdaki hatamızda ortaya çıktı,"% Akü kapasitesi" değil "% şarj" olmalı.
-
Güzel derleme oldu başlık..
Eyüp Reisin AC - DC ve seri - paralel sorularını da ben alayım Erol Abi' nin bıraktığı yerden.
AC: Alternating current - alternatif akım
DC: Direct current - doğru akım
Elbette ki sadece ismini bilmek olmaz, ne anlama geliyor bu ve niye böyle bir ayrım yapılmış?
DC ile başlarsak bu akım türü yük taşıyıcıların belli bir yönde ilerlemesi ile ortaya çıkar. Potansiyel değişmez dolayısıyla da hangi yönde potansiyel uygulanıyorsa akım da sabit bir değerle o yönde akar. Ilk başta elektriği iletmek için en mantıklı ve "doğal" olan budur diye düşünebilir insan. Elektriğin ticarileşip evlerimize girmesi için çalışıldığı 1800'lerin sonlarında Edison da aynen böyle düşünüyordu. Ancak aynı dönemlerde rakibi Tesla'nın savunduğu AC iletimi aşağıda yazacağım bariz avantajlı taraflarından ötürü büyük bir zafer kazandı ve tüm piyasa AC'ye döndü o tarihten beri... Tesla elektromanyetik teorinin kurallarına ve olanaklarına çok daha vakıftı Edison'dan...
AC'de potansiyel farkı belli bir frekansla bir bir yöne bir diğer yöne uygulanır. (Bu frekans Türkiye’de ve Avrupa'da 50 Hz, ABD'de 60 Hz'dir.) Dolayısıyla akım da sabit bir yöne akmaz, yük taşıyıcılar oldukları yerde saniyede 50 defa bir illeri bir geri titreşirler.
Ee? Bu nasıl akım o zaman diye düşünebilir insan ilk başta ama DC ile yapılabilen herşey ve hatta çok daha fazlası AC ile de yapılabilir. Sonuçta akımsa akım, yükler hareket ediyorlar, titreşim de bir harekettir.
Günümüz dünyasında elektrik, santrallerde mekanik enerjinin elektrik enerjisine dönüştürülmesi ile elde ediliyor. Bu iş için de dönme mekanik enerjisi kullanılıyor. Dönme hareketi ile çalışan jeneratörler için akımı değişken şekilde üretmek "en tabii" yoldur.
Bu pratik avantaj haricinde uzaklara bu enerjiyi gönderebilmek için yüksek voltaja ihtiyaç duyulur ve yüksek voltaj yaratmak AC için çocuk oyuncağı iken DC için çok zor birşeydir.
AC'nin en büyük avantajı voltajı oyuncak gibi değiştirmeye olanak sağlar. Bunun için tranformatör denilen çok basit bir aparat yeterlidir.
AC'nin en büyük avantajı budur, elektrik üretilir, voltaj yükseltilir, o şekilde iletilir, evimize geldiğinde yine aynı prensiple düşürülür ve bunlar AC ile çok kolay yapılır. Çünkü AC'de iki önemli tabiat yasası daha çalışır: "değişen elektrik alan manyetik alan yaratır, değişen manyetik alan elektrik alan yaratır"...
DC'de değişen bir akım olmadığı için bu pratik olanaklardan mahrumdur. Yine aynı olanaklar AC uygulamalarında devrelerde direncin çok ötesinde kapasitans ve indüktans dediğimiz karakteristikleri kullanmaya olanak tanır, bu da bize elektronik gibi devasa bir uygulama alanının kapısını açar...
Peki teknelerde ve arabalarda niye DC kullanıyoruz. Akü kullanmak durumundayız da ondan. Akü mekanik değil kimyasal enerji ile çalışıyor ve bu da sadece bir yönde potansiyel yaratabiliyor. Dolayısıyla bütün cihazlarımızı buna adapte ediyoruz. AC - DC 'yi birbirine dönüştürmek olası, sahilden cereyan aldığımızda veya invertör kullandığımızda tam olarak bunu yapıyoruz.
---------
Seri paralel meselesine gelince. Iki tane ampülümüz olsun. 1. ampulün bir ucunu elektriğe ikinci ucunu 2. ampule bağlarsak bunlar seri bağlanmış olur. Seri bağlamada AKIM DEĞİŞMEZ (yükün korunumu yasasından dolayı) ancak ampuller üzerindeki potansiyel farkı değişir. Bunlar 12 V a göre tasarlanmış ampullerse uçları arasındaki potansiyel 6V'a düşeceğinden verim alamayız. Bu durumda 1. ve 2. ampulün uçlarını aynı kontağa bağlamamız lazım olur ki buna da paralel bağlama denir. Paralel bağlamada VOLTAJ DEĞİŞMEZ, iki koldaki akım ise cihazların dirençlerine göre değişebilir.
Aküleri seri bağlarsanız voltaj artar. Iki tane 12 V luk aküden bu şekilde 24 V elde edilir. Iki akü paralel bağlanırsa voltaj 12V da kalır ama bu sefer de sistemin net kapasitesi artar.
Yine Erol abi çok güzel eklemeler yapabilir tüm bunlara...
-
Doğan ve Erol reisler ,
elinize sağlık çok güzel bilgiler , teşekkürler
-
Teknik bir adam sayılırım ama bu elektrik voltaj vs. formül ve çarpanlarına ne kadar okuyup hatmetsemde,hiç kafam basmıyor..
Benim sonsuz bilgime göre..,
Anaktarı ilk çevirdiğimde çalıştı... : Akü dolu,
“ “ vıy vıy vıy sesi : Akü boşalmak üzere şarz et..
“ “ tık..tık..tık sesi : Portuçta maşalı aktarma kablosu arama..
“ “ tık bile yok sessizlik : Aha şimdi .ıçtık .. tanıdık akücü varmı arama...:)
-
Aynen yazdığın gibi.
-
Çok iyi gidiyor; teorik ve pratik anlatım buluştu; elinize, dilinize sağlık.
Kesinlikle Hulusi Abiye katılıyorum. Elinize sağlık, ilgiyle takipteyim , müsadenizle kendi arşivime de paylaşımlarınızdan kopyalar alıyorum.
Tekrar teşekkürler.
-
Yahu şu resim nasıl konuyor,birisi söylese :)
-
Yahu şu resim nasıl konuyor,birisi söylese :)
Kalıcı olması için en garanti yol hizliresim.com a yüklemek. O zaten forumlar için diye bir link veriyor, onu mesaj yazdığın yere kopyalıyorsun abi. Yollamadan önce bir de önizleme yapıyorum ben her ihtimale karşı nasıl görünüyor bakmak için
-
Yahu şu resim nasıl konuyor,birisi söylese :)
Kalıcı olması için en garanti yol hizliresim.com a yüklemek. O zaten forumlar için diye bir link veriyor, onu mesaj yazdığın yere kopyalıyorsun abi. Yollamadan önce bir de önizleme yapıyorum ben her ihtimale karşı nasıl görünüyor bakmak için
Yada
aşağıdaki ekler ve diğer seçenekler butonunu tıklıyoruz.
Sonrasında altta açılan "dosya ekle" butonundan yükleyeceğimiz resimi "dosya seç" tuşuyla seçiyoruz.
Birden fazla resim yükleyeceksek, " daha çok eklenti" yazısını tıklayarak dört taneye kadar resim bir seferde ekleyebiliyoruz.
-
Tamam teşekkürler
-
Ben ios’ta Tapatalk kullanıyorum. Mesaj yazarken çıkan pencerenin altında soldan sağa: fotoğraf makinası , resim dosyası, normal dosya ekleme, ve kod ekleme sembolleri var. Resim sembolüne basıp fotoğrafı ekliyorum. Fotoğrafı ekledikten sonra, boyutunun ne olacağını soruyor. Üç farklı boyut çıkıyor. Ona da karar verdikten sonra Fotoğraf Tapatalk sunucusuna yüklenip bağlantı adresi otomatik ekleniyor.
(https://uploads.tapatalk-cdn.com/20190817/e86d9565f4cccc95c6803f3d26fb874e.jpg)
(https://uploads.tapatalk-cdn.com/20190817/1f00f775b0f6ed9ddb2829c9f6780158.jpg)
ios’ta çok kolay, android hakkında fikrim yok.
-
Tamam teşekkürler
Erol hocam, kolay gelsin..
Yazdıkların çok değerli ve anlaşılır, eline sağlık.. Biraz daha hızlı yazsan çok iyi olacak..
Selamlar..
-
Korhan abinin sitesinde bir metni okudum.
Benim ilgimi çok çekti, konunun uzmanları belki değerlendirme yaparlar diye linki ekliyorum.
http://www.catamaranvega.com/elektro/docs/desulf.html